امارت مجازی طالبان

یکشنبه ۲ مرداد (اسد)۱۴۰۱- ۲۴/ ۷/ ۲۰۲۲

طالبان بیست سال پس از سرنگونی نیروهای آمریکایی در افغانستان به قدرت بازگشته اند و بازگشت آنان این نگرانی را برانگیخته است که آنها حکومت سختی را اعمال، از ارائه خدمات اولیه غفلت و حقوق بشر را نقض خواهند کرد. حمله سریع این گروه زمانی انجام شد که ایالات متحده نیروهای باقیمانده خود را از افغانستان خارج کرد، همانطور که در توافقنامه صلح ۲۰۲۰ با طالبان مشخص شده بود. کارشناسان می گویند که طالبان به رغم تعهداتشان به احترام به حقوق زنان و اقلیت ها و عفو افرادی که از تلاش های ایالات متحده حمایت می کنند، احتمالاً حکومت سختی را اعمال خواهند نمود. در همین حال، این گروه در تامین امنیت، خدمات پزشکی و بهداشتی و فرصت های اقتصادی برای افغان ها با چالش های عظیمی مواجه است. ناظران همچنین می ترسند که طالبان به تروریست ها اجازه دهند تا در داخل افغانستان فعالیت کنند و امنیت منطقه و جهان را با تهدید مواجه سازند. برای ما این سوالات مطرح می شود: آیا خبرنگاران در زمره افرادی قرار می گیرند که طالبان متعهد به تامین امنیت شان شده اند؟ و منظور از حفظ امنیت منطقه و جهان، امنیت در جهان واقع است یا امنیت در فضای مجازی را نیز شامل می شود؟

طالبان و رکن چهارم دموکراسی

پیشرفت سریع در قابلیت های سایبری و وابستگی بیشتر به فضای سایبری نه تنها چشم انداز جنگ های مدرن را تغییر داده است بلکه بعد جدیدی از تهدیدات ویژه را در فضای سایبری ایجاد کرده است. در این میان استفاده از رسانه ها یکی از ابزارهای جدی و مهم طالبان در پیروزی این گروه عنوان شده است. پس از اوت ۲۰۲۱ نیز طالبان با تسلط بر رسانه های دیداری و شنیداری و حضور پررنگ در فضای مجازی در تلاش برای مشروع جلوه دادن حکومت خود و نشان دادن افغانستانی امن پس از تسلط این گروه در قدرت است.

اقداماتی که آنان انجام داده اند یادآور حکومت وحشیانه آنها در اواخر دهه ۱۹۹۰ است. آنها معترضان را سرکوب کرده اند، گزارش گران را بازداشت کرده و روزنامه نگاران را مورد ضرب و شتم قرار داده اند. طالبان همچنین دستاوردهایی را که از زمان تهاجم ایالات متحده در سطح زندگی افغان ها به دست آمده است، تهدید می کنند. مقامات سازمان ملل هشدار داده اند که افغانستان با بالا رفتن نرخ فقر، افزایش گرسنگی و مشکلات اقتصادی با فروپاشی مواجه است. صدها هزار نفر می توانند خانه های خود را ترک کنند و به میلیون ها افغانی که قبلاً آواره شده اند بپیوندند. از جمله این دستاوردها حضور رسانه ها و دسترسی کابران افغان به فضای مجازی و خبرنگاران و گزارشگران نیز از جمله افرادی هستند که افغانستان را ترک کرده و به کشورهای دیگر مهاجر شدند (Maizland, 2021). در یادداشتی دیگر در سایت کلکین تحت عنوان “روایت پیشروی و قدرت طالبان: واقعیت یا پروپاگاندا” به تفصیل در این زمینه سخن رفته است.

از طرف دیگر، افغانستان به دلیل آزادی به دست آمده پس از تسلط طالبان به مکانی امن برای گروه های تروریستی تبدیل شده است. اما تسلط طالبان بر فضای مجازی و رسانه ها در افغانستان مانع گزارش هایی شفاف از افغانستان شده است. در واقع این عملکرد طالبان حداقل در داخل کشور باعث ایجاد موانعی سخت برای مخالفان این گروه شده است. با این حال ممنوع کردن بازیگران دیگر از پلتفرم های رسانه های اجتماعی اصلی باعث نمی شود که این گروه ها به طور ناگهانی ناپدید شوند. علاوه بر این، چنین اقداماتی باعث قطبی شدن جامعه و دامن زدن به تنش ها می شود.

از همان روزهای نخست حضور طالبان در کابل، این گروه به شدت در فضای مجازی به ویژه در صفحات توییتر ظاهر شدند. به طور مثال، طالبان عکس ها و ویدیویی هایی از نیروهای ویژه خود در شبکه های اجتماعی منتشر کردند. سربازانی با لباس های جدید و مجهز به تجهیزات غارت شده آمریکایی که تصویری تازه از خود نشان دادند. به گفته کارشناسان، تصاویر و فیلم های جنگجویان در واحدی موسوم به «بدری ۳۱۳» در راستای اهداف تبلیغاتی این گروه منتشر شد تا نشان دهد که چگونه طالبان نسبت به گذشته نیروهایی جدید را تجهیز و آموزش داده اند.

مقامات جدید طالبان بارها اظهار داشته اند که طالبان امروز با طالبان دهه ۹۰ تفاوت کرده اند. آنها برای اولین بار در سال های ۲۰۰۵-۲۰۰۶ وب سایت “العماره” را تآسیس و از آن برای انتشار اخبار و فتواهای خود استفاده نمودند. در طول سال های ۲۰۰۱ تا ۲۰۲۰ تنها شهروندان عادی افغانستان به اهمیت فضای مجازی پی نبردند، بلکه این فناوری جدید با استقبال گسترده و عمیق طالبان نیز مواجه گشت، مسئله ای که از دید دنیا پنهان ماند و مورد غفلت رهبران غربی قرار گرفت.

درست هنگامی که ایالات متحده آشنایی کافی از فرهنگ، زبان و نگرش مردم افغانستان به ویژه در مناطق روستایی نداشت، طالبان با استفاده از شعر و شب نامه سعی در تبلیغات و خلق تصویری آرمانی از خود می کردند. این در حالی است که، توماس جانسون در کتاب خود با عنوان« روایات طالبان: استفاده و قدرت داستان در منازعه افغانستان» معتقد است که زمانی که ایالات متحده متوجه کوتاهی خود شده اقداماتی را برای جلب توجه افکار عمومی انجام داد که اکثر آنها به دلیل اشتباه با شکست مواجه شدند. تداوم این تبلیغات در جنگ که منجر به جذب نیروها در این گروه شد نشان داد که طالبان حداقل در حوزه تبلیغات هرچند حرف هایشان مبتنی بر واقعیت نباشند، تا حدی موفق عمل کرده اند.

به عبارت دیگر، این گروه با تبلیغات گسترده رسانه ای هم در داخل و هم در میان بازیگران خارجی به دنبال چهره ای قدرتمند از خود به بودند. به طور مثال، مجله«Long war journal»در سال ۲۰۲۰ در گزارشی نوشته بود که:« در تبلیغات رسانه ای طالبان هیچ کندی و عقب گردی صورت نگرفته است و دلیل آن هم این مسئله است که دو سخنگوی این گروه حضوری فعال و قوی در رسانه های اجتماعی دارند. همچنین آنها تمایل زیادی به انتشار فعالیت نیروهای خود در صفحات مجازی دارند. چنانکه یکی از ویدیوهای منتشر شده از سوی این گروه مربوط به جنگجویان قطعه سرخ بود که نشان دهنده عملیات های ویژه این گروه در سرتاسر کشور را نشان میداد. قطعه سرخ که به گروه سرخ یا قطعه خون نیز معروف است، در سراسر افغانستان فعالیت می کند و غالباً نوک پیکان حملات این گروه به سمت مراکز استان ها، پایگاه ها و مراکز نظامی است»(Roggio,2021).. این امر نشان دهنده جایگاه منحصر به فرد شبکه های مجازی در نشان دادن جنگ افغانستان است.

بنابراین، طالبان در رسانه های اجتماعی بسیار فعال هستند. این گروه از سال ۲۰۱۱ شروع به استفاده از توییتر کردند و به طور منظم فعالیت ها و عملیات های خود را انتشار می دادند. ذبیح الله مجاهد و قاری یوسف احمدی دو سخنگوی این گروه در توییتر به سه زبان پشتو، دری و انگلیسی پست می گذاشتند که در آن ها غالباً در مورد نیروهای امنیتی افغان اغراق می کردند. در همین رابطه، اعجاز ملک زاده، مسئول روابط خارجی انستیتوت مطالعات استراتژیک افغانستان معتقد است که: آنها(طالبان) چندین حساب کاربری ایجاد کرده اند که فیلم ها و عکس هایی را در راستای ارسال پیامی واحد پخش کنند. این حساب های اجتماعی بهم پیوند خورده اند. آنها شاید یک اتاق هماهنگی یا گفت و گو داشته باشند و یا هم یک نفر همه حساب ها را اداره می کند. ملک زاده همچنین می گوید که: آنها(طالبان) در مورد زندگی روزمره خود پست نمی گذارند. بلکه تنها در حمایت از اقدامات طالبان فعالیت می کنند. همچنین، وی معتقد است: این حساب ها اغلب پست هایی را برای توجیه « بمب گذاری انتحاری و موتر بمب ها» در شهرهای بزرگ بارگزاری می کنند. او که پژوهشی بر روی ۴۰۰ توئیت مربوط به طالبان انجام داده، معتقد است که : آنها از توئیتر برای تاثیرگذاری بر تصمیم گیرندگان و از فیس بوک برای تاثییرگذاری بر مردم عادی استفاده می کنند(Mehrdad,2019).».

واکنش شبکه های اجتماعی به فعالیت طالبان

اکنون طالبان دریافته اند این تکنولوژی جدید به خوبی می تواند کارایی به مراتب بهتر از سلاح های آنان داشته باشد. توانایی بالای طالبان جدید در استفاده از فضای مجازی و شبکه های اجتماعی را می توان در جذب بالای دنبال کنندگان برخی از رهبران آنان مشاهده کرد. این امر باعث نگرانی عده ای دیگر از کاربران فضای مجازی و شبکه های اجتماعی شده است. برخی از این شبکه ها از جمله فیسبوک و یوتیوب در برابر فعالیت طالبان مقاومت می کنند اما برخی دیگر مانند توییتر به صورت مستقیم فعالیت آنان را ممنوع نکرده است.

هنگامی که توییتر در تلاش بود تا ویژگی جدید چت صوتی زنده خود را عرضه کند، برخی از کارمندان پرسیدند که چگونه این شرکت قصد دارد مطمئن شود که این سرویس به پلتفرمی برای سخنان نفرت انگیز، اقدامات سرکوب گرایانه و دعوت به خشونت تبدیل نمی شود؟ کیوان بیک‌پور، یکی از مدیران ارشد توییتر، اذعان کرد که مردم احتمالاً قوانین توییتر را در چت‌های صوتی زیر پا می‌گذارند.

شش ماه بعد مشکلات و نگرانی های ذکر شده به واقعیت تبدیل شد. به گفته محققان، کاربران و اسکرین شات های مشاهده شده توسط واشنگتن پست، حامیان طالبان، ملی گرایان سفید پوست و فعالان ضد واکسن که اطلاعات نادرست ویروس کرونا را منتشر می کنند، میزبان پخش های صوتی زنده در فضاهایی هستند که صدها نفر آن را تنظیم کرده اند. سایر مکالماتی که در این فضاها وجود داشت، افراد ترنسجندر و سیاهپوستان آمریکایی را تحقیر کرده است. این شرکت اذعان می‌کند که این چت‌ها نه توسط توییتر کنترل می‌شوند اما تعدیل نمی‌شوند، زیرا ناظر انسانی یا فناوری قوی ندارد که بتواند صدا را در زمان واقعی اسکن کند.

عاوه بر این، مکالمات این شبکه نشان داده است که نیروهای استخدام داعش در فضاهای توییتر فعال هستند. آنها آشکارا در حال تحریک نسل کشی مردم شیعه هستند. دو نفر که در یک گفتگوی یک ساعته شرکت داشتند، از جمله یک خبرنگار افغان، به واشنگتن پست گفتند که مجری برنامه حمایت خود را از گروه تروریستی دولت اسلامی اعلام کرد و گفت که مسلمانان شیعه مستحق مرگ هستند.

مدیریت ناموفق این فضاها نشانه ای از این است که چگونه آشفتگی مداوم در توییتر باعث می شود که نفرت، قطبی شدن و افراط گرایی نادیده گرفته شود. اکنون، در حالی که شرکت‌های رسانه‌های اجتماعی وارد عرصه‌های جدیدی می‌شوند – از صدا گرفته تا واقعیت مجازی و ارزهای دیجیتال – در معرض خطرمشکلات گذشته هستند. حتی قبل از اینکه این فضا برای بیش از ۲۰۰ میلیون کاربر روزانه توییتر راه اندازی شود، کارمندان شروع به هشدار در مورد پتانسیل پخش صوتی زنده برای استفاده از نفرت و افراط گرایی کردند. اما به گفته چهار کارمند فعلی و سابق که خواستند نامشان فاش نشود، آن‌ها را که خواستار کاهش سرعت توییتر بودند، توسط مدیران کنار گذاشته شدند.

در حالی که غول‌های فناوری در قلمروهای جدید نفوذ می‌کنند، کارشناسان و قانون‌گذاران می‌گویند که مشکلات فعلی خود را حل نکرده‌اند و می‌توانند با فناوری‌های جدیدتر و کمتر تعدیل‌شده، آن‌ها را بیشتر تقویت کنند. توییتر شش سال را صرف ایجاد مجموعه ای قوی از رویه ها کرد تا محتوای خطرناک را از پلتفرم خود حذف کند. امرسون بروکینگ، کارشناس ارشد مقیم آزمایشگاه پزشکی قانونی دیجیتال شورای آتلانتیک که نحوه استفاده افراط‌گرایان از رسانه‌های اجتماعی را مطالعه می‌کند، می‌گوید «فضاها کاملاً بدون مدیریت است» و سپس یک پلتفرم کاملاً جدید ایجاد کرد که در آن رویه‌ها کار نمی‌کنند.

در ماه اوت سال گذشته، با خروج ایالات متحده از افغانستان، شورشیان اسلام گرای طالبان، حکومت این کشور را به دست گرفتند. در این زمان شرکت‌های رسانه‌های اجتماعی باید تصمیم می‌گرفتند که آیا فعالیت این گروه را که سربریدن علنی دشمنانش را انجام داده و خشونت علیه زنان را در کارنامه فعالیت های خود دارد، ممنوع کنند یا چهره جدیدی که آنان از خود ترسیم کرده اند را بپذیرند؟ فیسبوک به ممنوعیت طالبان ادامه داد، اما توییتر به آنان اجازه داد تا به عنوان دولت واقعی حضور رسمی خود را حفظ کند. این شرکت گفت که به اجرای قوانین خود در برابر هرگونه محتوای ناقض ارسال شده توسط طالبان یا حامیان آنها ادامه خواهد داد.

سخنگوی شورای آتلانتیک گفت که بلافاصله پس از تسلط، حامیان طالبان در سراسر جهان شروع به ایجاد فضاهایی کردند که میزبان ده ها گفتگو به زبان های انگلیسی و پشتو بودند تا از این گروه شبه نظامی حمایت کنند. او گفت در برخی از مکالماتی که گوش داده است، مردم درباره تئوری های توطئه در مورد حملات تروریستی ۱۱ سپتامبر بحث می کردند، در حالی که برخی دیگر آشکارا یهودی ستیز بودند. گاهی اوقات، علاقه مندان به ارزهای دیجیتال برای تشویق طالبان به استفاده از ارزهای دیجیتال برای دور زدن سیستم مالی جهانی به گفتگوها می پیوندند. در موارد دیگر، ملی‌گرایان سفیدپوست به فضاهای طرفدار طالبان می‌روند تا نظرات منفی درباره اسرائیل و یهودیان بدهند. توییتر زبانی را ممنوع می کند که مردم را بر اساس مذهب و منشاء ملی غیرانسانی می کند. این کشور همچنین استفاده از پلتفرم خود را برای فعالیت‌های غیرقانونی مانند پولشویی را ممنوع می‌کند.

 وی در ادامه گفت که او شوکه شده است زیرا به نظر می‌رسد توییتر سیاست‌های خود را علیه توئیت‌های طرفدار طالبان اعمال می‌کند – سیاست‌هایی که او با آن موافق است – اما ده‌ها گفتگوی صوتی را که در آن قوانین شکسته می‌شوند و ایده‌هایی که مردم را رادیکال می‌کنند نادیده می‌گیرد. توییتر همچنین اجازه ضبط مکالمات را نمی‌داد و این امر باعث می‌شود که محققان بتوانند آنچه گفته شده را ردیابی کنند.

یکی از کاربران توییتر، هشت تالار گفتگوی مختلف حامی طالبان را در تلاش برای جلب توجه این شرکت، اسکرین شات گرفت و پست کرد. این کاربر در توییتی نوشت: «از آنجایی که اعضای طالبان همیشه از «فضاهای» توییتر برای برگزاری جلسات استفاده می‌کنند، من فقط هر روز اسکرین‌شات می‌گیرم تا زمانی که کسی کاری در مورد آن انجام دهد. فردی که گفت اسمش الکس گومز  و دانشجوی کارشناسی ارشد آمار زیستی در دانشگاه بین‌المللی فلوریدا است، گفت توییتر بسیاری از حساب‌هایی را که او علامت گذاری کرده بود، فوراً حذف نکرد و همین مورد افراد را قادر می‌سازد هر روز مکالمات صوتی جدیدی ایجاد کنند (Dwoskin, 2021).

طالبان با تسلط بی بدیلی که بر رسانه ها دارند در ارائه روایت و تفسیر ایدئولوژی خود پیشی گرفته اند. هرچند ماهیت فضای مجازی  به مخالفان طالبان نیز امکان افشاسازی عملکرد این گروه را داده اند، با این حال طالبان با تسلط بی چون و چرای خود در داخل کشور، درحال خلق روایت هایی متناسب با اهداف و نیات  خود است. این در حالی است که دولت عملکردی ضعیف در این دو دهه داشته است. در مدتی که طالبان از یک ماشین جنگی قوی و فوق العاده برای پیروزی خود استفاده کرده و برای حضور پررنگ در رسانه ها و به ویژه رسانه های بین المللی در حال روایت سازی بودند، دولت کمتر برنامه و اقدام جدی برای ارائه روایت و قرائت خود از جنگ داشت. امری که نتیجه آن تسلط طالبان و بازگشت مجدد این گروه به قدرت در اوت سال گذشته شد.

منابع

Maizland, Lindsay (2021), “The Taliban in Afghanistan”, https://www.cfr.org/backgrounder/taliban-afghanistan

Dwoskin, Elizabeth, et al (2021), “Racists and Taliban supporters have flocked to Twitter’s new audio service after executives ignored warnings”, https://www.washingtonpost.com/technology/2021/12/10/twitter-turmoil-spaces/

Roggio, Bill (2019), “Taliban touts more elite ‘Red Unit’ fighter training on social media”, https://www.longwarjournal.org/archives/2020/04/taliban-touts-more-elite-red-unit-fighter-training-on-social-media.php

Mehrdad, Ezzatullah (2019), “Inside Afghanistan’s Online Battlefield”, https://thediplomat.com/2019/10/inside-afghanistans-online-battlefield/