رویکرد هوشمندانه ابوظبی درقبال طالبان از گذشته تاکنون؛ چرخشی از تعامل و تقابل (۲)

۲۸ دی (جدی) ۱۴۰۱ – ۱۸/ ۱/ ۲۰۲۳

(قسمت دوم)

روابط مابینِ دو کشورِ امارات متحدۀ عربی و افغانستان به دهه ۱۹۸۰ بازمی گردد؛ زمانی که شوروی به افغانستان حمله کرده و متعاقبا امارات متحده عربی نیز به حمایت مالی از گروه های مجاهدین مبادرت کرد. پس از شکست شوروی بود که افغانستان در سال ۱۹۹۳ سفارت خود در ابوظبی را تأسیس نموده و این برهه زمانی نقطه ای برای آغاز روابط دیپلماتیک مابین دو کشور گردید. اما پس از آن امارات متحده عربی به یکی از سه کشوری تبدیل شد که در دور نخست از به قدرت رسیدن طالبان (۱۹۹۶-۲۰۰۱)، حکومت این گروه افراطی را به رسمیت شناخت.

در آن دوره، دولت ابوظبی به دلایلی چون رشد رادیکالیسم و افزایش فعالیت های گروه تروریستی القاعده، تصمیم به تغییر سیاست های خود در قبال افغانستان گرفت. بدین ترتیب، امارات متحده عربی برای اتخاذ اقداماتی همسو و مطابق با جامعه بین ‌المللی، از «عملیات آزادی بلند مدت» ایالات متحده آمریکا که در ۷ اکتبر ۲۰۰۱ آغاز شد، حمایت نمود. بنابراین، دولت ابوظبی به نخستین کشور خلیج فارس تبدیل شد که از وضعیت اضطراری اتخاذ شده از سوی آمریکا در افغانستان حمایت  و پشتیبانی کرد.

به طور کلی شاید بتوان گفت که سیاست امارات متحده عربی در مورد افغانستان با توجه به رویکرد جامعه بین المللی شکل گرفته است. بنابراین، دولت ابوظبی همواره درصدد ایفای نقشی برجسته در قالب کشوری کمک کننده به افغانستان بوده و به مدت ۲۰ سال با نیز دولت این کشور مناسبات دوستانه ای برقرار کرده است. این دو عنصر به نحوی سرلوحۀ سیاست امارات قرار داشت. اولین مورد منعکس کنندۀ درک عمومی دولت ابوظبی در سیاست خارجی بوده است. زیرا امارات متحده عربی بر ایجاد روابط اقتصادی مبتنی بر عدم وقفه در سیاست داخلی و منافع متقابل تمرکز داشته و ثانیاً، این کشور عرب منطقه، دیپلماسی عمومی را بدون توجه به حکومت روی کار در افغانستان و تمرکز بر تحکیم مناسبات دنبال کرده است.

چناچه در همین راستا می توان اشاره کرد که در سال ۲۰۱۳، دو کشور «توافقنامه همکاری راهبردی و امنیتی[۱]» را امضا کردند. بنابراین امارات متحده عربی نشان داده که آماده است تا در مقابله با جرایم سازمان یافته، مواد مخدر، تروریسم، قاچاق انسان و مهاجرت غیرقانونی با افغانستان سازش و همراهی داشته باشد. اما به هرروی باید در نظر داشت که امارات متحده عربی دو وجه از سیاست های خود را نشان داده است؛ بدین ترتیب هم روابط خوبی با دولت طالبان در دهه ۱۹۹۰ و متعاقبا نیز مناسبات نزدیکی با دولت های آتی افغانستان برقرار کرده است.

به باور برخی ناظران، این رویکرد را می توان به عنوان تلاش امارات متحده عربی برای برقراری مناسباتی مثبت با مردم و دولت افغانستان بدون توجه به شخص یا گروه حاکم بر افغانستان تحلیل کرد. به عبارت دیگر، دولت ابوظبی به اینکه چه قدرتی در کابل مسلط است اهمیتی نداده و شاید این وجه را موضوعی مرتبط با مسئله داخلی یک کشور ارزیابی می ‌کند. بدین ترتیب می توان چنین تببین کرد که سیر مواضع و رویکردهایی که سیاست های امارات متحده عربی در افغانستان را تا پیش از این شکل داده، در دوره دوم حکومت طالبان نیز مشاهده می شود.

از این رو، در حالی که پس از سقوط افغانستان به دست طالبان در اوت ۲۰۲۱ و سرنگونی دولت وقت در این کشور، دولت ابوظبی به اشرف غنی حق پناهندگی داد، از سوی دیگر اکنون نیز درعمل با طالبان همکاری دارد. چنانچه امارات متحده عربی اعلام کرد سفارت کابل که در دوره ناامنی در افغانستان بسته شده بود، مجددا در سال ۲۰۲۱ بازگشایی شده است و طالبان نیز بازگشایی سفارت امارات متحده در کابل را گامی به سوی به‌ رسمیت شناختن و مشروعیت یابی دولت سرپرست طالبان در افغانستان تفسیر کردند. (BAŞARAN, 2022)

با این حال، با نگاهی به تغییر در درک و نگرشِ ابوظبی نسبت به طالبان از دهه ۱۹۹۰، می توان گفت که این کشور عرب منطقه طالبان را بازیگری مستقل ندانسته و به همین دلیل است که این گروه را به رسمیت نمی شناسد؛ مگر اینکه جامعه بین المللی انگیزه ای برای به رسمیت شناختن آنها داشته باشد. اما در هر حال باید گفت خروج هیجانی و سریع ایالات متحده از افغانستان که امکان قدرت یابی مجدد در افغانستان را برای این گروه فراهم آورد، ابوظبی را نیز وادار ساخت تا با در نظر گرفتنِ نقش آفرینی های جاه طلبانۀ سایر کشورهای عرب منطقه به ویژه قطر، موضعی غالب از تعاملی تطبیقی اتخاذ کرده و بار دیگر به سنجش روابط خود با طالبان بپردازد.

در قسمت نخست از این تحلیل، به روندی از جریانِ فراز و فرودِ مناسباتِ امارات متحده عربی با افغانستان از دورۀ گشایش سفارت افغانستان در این کشور و برقراری تعاملات دیپلماتیک تا تحولات متعاقب مرتبط با به رسمیت شناختن طالبان از سوی ابوظبی و یا قطع روابط با این گروه در پیِ آغاز عملیات جنگ با تروریسم به رهبری ایالات متحده پرداخته و اکنون به ادامۀ بحث در این راستا خواهیم پرداخت.

پیشروی امارات متحدۀ عربی با جریان تحولات افغانستان: از مذاکرات صلح تا سقوط دولت

در سال ۲۰۱۱ عربستان سعودی، قطر و امارات برسر میزبانی یک دفتر سیاسی برای طالبان با یکدیگر رقابت کردند. سعودی و امارات به عنوان شرط میزبانی این گروه خواستار کنار گذاشتن گروه القاعده از طرف طالبان و پذیرش قانون اساسی افغانستان شدند، اما قطر چنین تقاضایی نکرد و در نتیجه دفتر سیاسی این گروه در دوحه در سال ۲۰۱۳ افتتاح شد. از آن زمان، رقابتی ما بین عربستان و امارات با قطر بر سر فعال گرایی های بی امان دوحه و به دست گرفتن تحولات افغانستان وجود دارد.

علاوه بر این، در سال ۲۰۱۸، ابوظبی میزبان دوری از مذاکرات بین طالبان و مقامات آمریکایی بود که نشان می‌دهد اغلب تلاش کرده است تا دوحه را از صحنه میانجیگری اصلی بین طالبان و واشنگتن کنار بزند. هم ریاض و هم ابوظبی که ارتباطات تاریخی به طور یکسانی با افغانستان و پاکستان از جمله با طالبان داشته اند، فاصله نسبی را با مذاکراتی که در سال ۲۰۱۸ در دوحه قطر آغاز شد، حفظ کردند، اما با قدرت گرفتن و برجسته شدن نقش قطر، سایر کشورهای عرب منطقه کمرنگ شدند.

به هرروی علی رغم اقداماتی ناکام و نادرست در مسیر صلح سازی، نهایتا در سال ۲۰۲۱ شاهد فروپاشی دولت سابق جمهوری اسلامی افغانستان و قدرت یابی مجدد طالبان با تسخیر آنی کشور بودیم. طالبان اولین مرکز ولایتی را در ۶ آگوست ۲۰۲۱ تصرف کرده و پس از آن فروپاشی دولت افغانستان و نیروهای امنیتی آن شتاب گرفت. اما در بحبوحۀ تحولات افغانستان و چرخش سیاسی در این کشور، نقش امارات متحده عربی بار دیگر برجسته شد.

رئیس جمهور سابق افغانستان، اشرف غنی، که دوره هفت ساله اش با بحران های انتخاباتی، فساد فراگیر، و وخامت تدریجی نیروهای افغان همراه بود، نهایتا در ۱۵ اوت از کشور گریخت و طبق گزارش ها، تا نوامبر ۲۰۲۲، در کشور امارات متحده عربی پناه گرفت. بدین ترتیب این کشور مامنی برای مقامات سابق افغانستان فراهم آورد. جنگجویان طالبان در همان روز ورود به کابل را آغاز کرده و کنترل عملی کشور را به دست گرفتند.

از دیگر سو با تمرکز جهان بر تسلط طالبان و بحران انسانی متعاقب آن، امارات متحده عربی فرصت دیگری برای تقویت اعتبار انسانی و در نتیجه ارتقای جایگاه بین المللی خود دید. در این راستا فعال گرایی و نقش برجستۀ امارات در تخلیه بسیاری از دیپلمات های غربی، مقامات و افراد مختلف تحسین رهبران مختلف غربی از جمله امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه و بوریس جانسون، نخست وزیر سابق بریتانیا را برانگیخت.

چنانکه محمد بن زاید، ولیعهد ابوظبی در ۱۵ سپتامبر ۲۰۲۱ با امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه در پاریس دیدار کرد. پس از دیدار آنها، مکرون از نقش امارات متحده عربی در تخلیه اتباع خارجی از افغانستان تمجید کرد. روز بعد، بوریس جانسون، نخست وزیر سابق بریتانیا، از محمد بن زاید به خاطر “حمایت ارزشمند” امارات از تلاش های بریتانیا برای تخلیه، تشکر کرد، زیرا هر دو رهبر در مورد افغانستان و همکاری های اقتصادی گفتگو کردند. به گفته مقامی اماراتی، امارات متحده عربی از زمان تسلط طالبان به افغانستان درمجموع به تخلیه ۲۸۰۰۰ نفر کمک کرد.

 از دیگر سو بنا بر گزارش خبرگزاری رسمی کشور امارات (WAM) در ماه سپتامبر ۲۰۲۱، ابوظبی عملیات اعمال پلی هوایی را برای ارسال چندین تن کمک به افغانستان آغاز کرده که برای “حمایت کامل از مردم برادر افغانستان” طراحی شده بود. همچنین بنا بر گزارش ها، پس از افتتاح سفارت، با دستور شیخ محمد بن راشد آل مکتوم، نخست وزیر امارات و حاکم دبی، سازمان بشردوستانه و خیریه محمد بن راشد آل مکتوم ۶۰ تن بسته های غذایی اولیه و کمک های بشردوستانه را به افغانستان ارسال کرده است.

بدیهیست که افغانستان با یک بحران انسانی گسترده مواجه گردیده و در چنین فضایی، هر کمک و سرمایه گذاری اهمیت بسیار دارد. بنابراین، امارات متحده عربی با توسل بر این مسئله و از طریق توسعه همکاری عملی با طالبان، بر کمک و سرمایه گذاری به افغانستان متمرکز شده است. بر اساس این هدف، علی محمدبن حماد الشامسی، وزیر اداره فدرال هویت، تابعیت، گمرکات و بنادر امارات متحده عربی در ۲۹ دسامبر ۲۰۲۱ از افغانستان دیدار کرده و مدعی شد که آنها آماده سرمایه گذاری در بخش انرژی خورشیدی و سیستم های ریلی هستند.

 متعاقبا نیز در ماه مه ۲۰۲۲، طالبان امنیت ۴ فرودگاه را به امارات واگذار کرد. بدین ترتیب شاهدیم که ابوظبی ارتباطات خود را با طالبان افزایش داده است؛ حتی اگر در ظاهر به طور رسمی و عملی دولت طالبان را به رسمیت نمی شناسد. در نتیجه از یک سو باید گفت نقش جدید امارات متحده عربی در این کشور با توجه به رابطه انعطاف پذیر و اغلب مبهم آن با این گروه شبه نظامی عجیب می نماید و از دیگر سو می توان گفت بدیهی است که این وضعیت تحت تأثیر نقش کشورهای دیگری چون عربستان سعودی و به ویژه قطر بوده است. زیرا همواره بین ابوظبی و دوحه و ریاض رقابت وجود داشته و دارد.

نقش قطر به عنوان کشور میزبان دفتر سیاسی طالبان و میانجی اصلی ارتباط طالبان با کشورهای خارجی، برجسته گردیده و اعتباری بین المللی برای خود خریده است. بنابراین درحالی که این تحولات در حال وقوع است، نمی توان انتظار داشت که امارات متحده عربی ساکت مانده و از سهم خود در مسائل افغانستان چشم بپوشد. از این رو، ابوظبی بر افزایش قدرت نرم در افغانستان با تکیه بر دیپلماسی و روابط اقتصادی برجسته متمرکز گردیده است. در نتیجه، امارات متحده عربی توجه خود را به تحولات افغانستان افزایش داده، روند همکاری عملی را با طالبان آغاز نموده و در آینده نیز می توان مشاهده کرد که این روابط در آینده شدیدتر خواهد شد. (BAŞARAN, 2022)

رقابت ابوظبی با دوحه برسر برنده شدن بلیط بخت آزمایی برسر میانه داری یا نفوذ؟

لازم است به یاد داشته باشیم که نمی توان نقش برجستۀ کشور کوچک اما بلندپرواز خلیج فارس، یعنی قطر را در رابطه با تحولات افغانستان و پیگیری منافع منطقه ای اش انکار کرد. یک سال پس از کودتای قدرت افزایی و نفوذ قطر، ابوظبی با کنجکاوی به عنوان یک واسطه یا کارگزار دیگر در افغانستان ظاهر شد که به شیوه ای فزاینده با رویکرد حاصل جمع صفر با نفوذ قطر رقابت می کرد. پناه دادن به اشرف غنی در تابستان ۲۰۲۱ تنها اولین اقدام ابوظبی برای محکم نگاه داشتن جای پای خود در افغانستان بود.

از آن زمان، ابوظبی شبکه های شخصی خود را با شبکه حقانی -یک جناح قدرتمند در درون جنبش طالبان که از سپتامبر ۲۰۲۱ به عنوان حاکم علنی در کابل ظاهر شده است- مجددا پرورش داده است و برخلاف قطر که اهرم فشارش بر طالبان به افراد عملگراتر در اطراف ملا برادر که اکنون به طور گسترده به حاشیه رانده شده محدود می شود، امارات متحده عربی روابط دیرینه ای با حقانی ها داشته که خود به دهه ۱۹۸۰ بازمی گردد. اکنون سراج الدین حقانی، پسر بنیانگذار این شبکه، وزیر کشور شده و مجموعه های کلیدی امنیت و اطلاعات داخلی را تحت کنترل دارد.

بسیاری از نیروهای طالب مستقر در قطر به نفع بازیگرانی که به شبکه‌ های قبیله ‌ای شمال شرقی و جنوب شرقی افغانستان نزدیک ‌تر هستند، کنار گذاشته شدند. در همین حال، ابوظبی مشتاق است تا شبکه های خود را نزدیک به حاکمان جدید در کابل ایجاد کند. از اوایل دهه ۱۹۸۰ تا دهه ۲۰۰۰، شبکه حقانی به امارات متحده عربی به عنوان مرکزی برای پولشویی و جذب نیرو متکی بود. حقانی ها از طریق شرکت های اصلی و شبکه ای از مهاجران قابل اعتماد افغان، زیرساخت های محکمی را در امارات متحده عربی برای تأمین مالی عملیات خود و تبدیل طالبان به مؤثرترین نیروی جنگی شورشیان، ساختند.

در حالی که امارات در سال ۲۰۱۴ به فشار ایالات متحده برای لیست سیاه شبکه حقانی پاسخ داد، اما احتمالاً تداومی از مناسبات و عملیات ها با آنها به صورت زیرزمینی انجام می شد و به باور برخی از مفسران عملیات غیررسمی پولشویی حقانی ها از طریق امارات هرگز متوقف نشد. این روابط نزدیک و شخصی به قدری عمق یافت که جلال الدین حقانی موسس شبکه حقانی زنی عرب از امارات به همسری گرفت که ثمرۀ ازدواج آن دو سراج الدین وزیر کشور کنونی طالبان است. چنانچه اعتقاد بر این است که سراج الدین دوره های طولانی را در امارات برای ملاقات با مادرش، یادگیری زبان عربی و تعامل با نیروهای خارجی گذرانده است.

انفجار بمبی در ژانویه ۲۰۱۷ و کشته شدن سفیر امارات و چهار دیپلمات دیگر اماراتی در قندهار رویدادی بود که به باور برخی گمان می ‌رفت توسط نیروهای نیابتی حقانی اجرا شده باشد و روابط بین امارات و حقانی ‌ها را خدشه ‌دار کند. با این حال، با افزایش نفوذ در افغانستان در بحبوحه رقابت قدرت های بزرگ بر سر این کشور آسیای مرکزی، امارات متحده عربی در سال ۲۰۲۱ از طریق کمک های بشردوستانه پس از تسلط طالبان در افغانستان مجددا وارد تعامل شد.

به گفته چندین منبع در کابل، سفارت امارات متحده عربی به طور سیستماتیک تحت حمایت های کلیدی شبکه حقانی در مراکز قبیله ای در شرق افغانستان، خوست و لویه پکتیا، مشغول به کار شده است. منابع دیگر ادعا می کنند که سفارت امارات در سال گذشته با دستیار شخصی سراج الدین نیز ارتباط برقرار کرده است. از آنجایی که مذاکرات قطر-ترکیه با طالبان بر سر مدیریت فرودگاه کابل در اوایل سال میلادی گذشته و به دلیل درخواست های قطر و ترکیه برای حفظ امنیت فرودگاه شکست خورد، امارات متحده عربی نیز شبکه هایی را برای لابی کردن و پیشبرد قرارادای با وزارت کشور تحت قدرت سراج الدین به کار گرفت.

ابوظبی برخلاف رقبای خود هیچ شرطی برای قرارداد قائل نشد و به شبکه حقانی اجازه داد تا امنیت فرودگاه را اجرا کند. در پایان، یک کنسرسیوم اماراتی موسوم به گاک (GAAC)، برنده مناقصه شد که نشان دهنده پیروزی امارات در رقابت خود با رقیب قطر بود. به هرروی گذشته از همه این مسائل، باید گفت برخلاف قطر که به‌ عنوان یک میانجی بی‌ طرف در مناقشه عمل می ‌کرد، برای امارات متحده عربی، افغانستان درست در مرکز استراتژی بزرگ مرکانتیلیستی آنها برای اتصال گرهگاه های لجستیکی و زنجیره ‌های تامین در آسیای مرکزی قرار دارد؛ چیزی که شبکه حقانی اکنون با به دست گرفتن قدرت از آن سود می برد. (Krieg, 2022)

در مجموع می توان گفت پس از به قدرت رسیدن مجدد طالبان در افغانستان، کشورهای عربی حوزه خلیج فارس قصد خود را برای حمایت از ثبات این کشور اعلام کرده و در مورد تقویت احتمالی گروه های تروریستی منطقه هشدار دادند. چنانچه مقامات عربستان سعودی بر اهمیت اجازه دادن به افغان ها برای انتخاب سیاسی خود بدون دخالت خارجی تاکید داشتند. همچنین قطر هشدار داد که انزوای طالبان می تواند باعث بی ثباتی بیشتر افغانستان شود. و امارات متحده عربی نیز یک کریدور هوایی را برای رساندن کمک های بشردوستانه به کابل راه اندازی کرد.

 بدین ترتیب باید گفت در حالی که رهبران کشورهای عربی از اظهار نظراتی صریح خودداری کردند، اما واکنش‌ های آنها نشان می‌داد که در صورت متعهد شدن به مبارزه با گروه ‌های تروریستی، با طالبان همکاری خواهند کرد.

اما شاید بتوان گفت رویکردهای کشورهایی چون امارات متحده عربی و یا عربستان در قطع روابط خود با طالبان و یا متعاقبا همراهی با ایالات متحده در حذف گروه های تروریستی به نحوی واکنش های موضعی برای مقابله و یا رقابت با سایر کشورهای منطقه و برجسته سازی نقش خود بود. چنانچه می توان گفت هم سعودی ها و هم اماراتی ها خواستار تقلیل و یا تعدیل نفوذ فزاینده ایران در افغانستان بودند.

اما شاید اکنون رویکرد های جاه طلبانه کشورهای عرب منطقه در همان راستا و با همان سیاست های پیشین در حال پیش روی باشد، لیکن این بار جامۀ محافظه کارانه ای از تعاملات دیپلماتیک و کمک های بشردوستانه بر تن کرده و در لوای قدرت نرمی پیش می رود که در ظاهر طالبان را به رسمیت نشناخته اما در باطن ملاحظات سیاسی و مناسبات اقتصادی برای منافع منطقه ای این کشورهای عرب خلیج فارس را در نظر خواهند داشت.

چالش های امنیتی عاملی تهدید کنندۀ تعاملات امارات دررابطه با طالبان

اگرچه بحران افغانستان به امارات متحده عربی فرصتی داده است تا شراکت خود را با متحدان اصلی غربی تقویت کند، اما ابوظبی به تسلط طالبان با احتیاط و نگرانی نگاه می کند. طی سال های اخیر نیز تصمیم ابوظبی برای دو برابر کردن هزینه های خود برای امنیت داخلی و دستگیری مظنونان تروریستی القاعده به نگرانی های امنیتی این کشور اشاره دارد. شتابزدگی و آنارشی همراه با خروج ایالات متحده از افغانستان، دوستان و متحدان خود را در مورد قابل اعتماد بودن واشنگتن به عنوان یک شریک امنیتی نگران کرده است.

امارات متحده عربی همچنین نگران تهدیدات امنیتی ناشی از تسلط طالبان بر افغانستان است. چراکه پیروزی طالبان به گروه ‌های جهادی در سراسر منطقه انرژی بخشیده است. فراتر از این خطرات امنیتی فوری، امارات متحده عربی با یک ژئوپلیتیک شدید در افغانستان مواجه است. از آنجایی که شیخ محمد بن عبدالرحمن آل ثانی وزیر امور خارجه قطر اولین دیپلمات ارشد بود که از افغانستان تحت کنترل طالبان بازدید کرد و دوحه از طرفداران صریح تعامل سازنده با طالبان بوده است، این کشور جایگاه دیپلماتیک قوی تری در افغانستان نسبت به امارات متحده عربی دارد.

با در نظر گرفتن مسائلی چون نگرانی از نقش گروه هایی چون اخوان الملسمین و متهم شدن قطر به حمایت این گروه می توان به نگرانی های بیشتر امارات در این رابطه پی برد. آنگونه که فرزاد رمضانی بونش در مطلبی انتشار یافته در دیدپرس مطرح می کند؛ اخوان ‌المسلمین به طالبان برای به دست گرفتن قدرت در افغانستان تبریک گفتند و در واقع به نظر می ‌رسد ابوظبی در تلاش است تا از نفوذ ترکیه، قطر و جنبش ‌های اخوان ‌المسلمین در میان سنی‌ های افغانستان بکاهد. به عبارت دیگر، حکومت اخوان ‌المسلمین در کابل به نفع امارات نیست.

رهبری امارات متحده عربی پیشتر نیز در همین راستا تاکید داشت که متحدان داخلی سازمان اخوان المسلمین در سطح منطقه -به ویژه حزبی به نام اصلاح- تهدیدی برای دولت هستند و در نوامبر ۲۰۱۴، دولت امارات، اصلاح و اخوان را به عنوان دو گروه از ۸۵ گروهی -که بیشتر آنها گروه های اسلام گرای رادیکال منطقه ای مانند طالبان افغانستان، القاعده و سازمان دولت اسلامی بودند- شناسایی و معرفی کرد که آنها را “گروه های تروریستی” برای اهداف داخلی می دانست.

به هرروی می توان گفت امارات متحده عربی برای کاهش خطرات امنیتی و تقویت موقعیت رقابتی خود، بهتر می بیند تعامل عملی با طالبان را انتخاب کند. چنانچه جاوید احمد سفیر افغانستان در امارات متحده عربی معتقد است که ابوظبی می تواند رویکردی مرحله ای را برای تعامل با طالبان دنبال کند. اگرچه گزارش شده است که محمد بن زاید در دیدار ژانویه ۲۰۱۹ خود با مایک پمپئو، وزیر امور خارجه وقت ایالات متحده، طالبان را «افراد ریشوی عقب مانده» توصیف کرده بود، اما امارات متحده عربی پیشتر با قطر برای میزبانی دفتر طالبان رقابت کرد.

 به گفتۀ وی: «امارات متحده عربی اغلب در تعاملات خود، از جمله در افغانستان، رویکرد سیاستی کاملاً متنوعی را اتخاذ می کند. به نظر می رسد امارات به کمک های بشردوستانه برای ایجاد یک مشارکت نزدیک تر و بی طرف تر با طالبان ادامه خواهند داد. این حمایت احتمالاً بعدها و زمانی تعدیل می ‌شود که نه تنها در مورد نقش آتی قطر در کشور، بلکه و مهمتر از همه، مواضع سیاسی خود طالبان شفافیت بیشتری ایجاد شود. همچنین”ارتباط اولیه” امارات متحده عربی با مقامات جدید در کابل می تواند موقعیت چانه زنی آن را با طالبان تقویت کند.»

در همین راستا می توان به گزارش یورو نیوز و تعاملات امارات با طالبان ارجاع داد که؛ وزارت دفاع افغانستان روز دوشنبه ۵ دسامبر ۲۰۲۲ در بیانیه ‌ای اعلام کرد آنها در مورد تقویت روابط، همکاری ‌های دوجانبه میان امارات متحده عربی و افغانستان و سایر موضوعات مهم گفتگو کردند. سرپرست وزارت دفاع، ملا یعقوب، فرزند ملاعمر است و دیدار با رئیس جمهور امارات متحده عربی ملاقاتی نادر بین یکی از اعضای ارشد این گروه و یک رئیس دولت خارجی بوده است.

همچنین عکس ‌هایی منتشر شده از این دیدار نشان می‌دهد انس حقانی یکی دیگر از شخصیت ‌های ارشد طالبان در این مذاکرات حضور داشته است. با این حال او هیچ سمت رسمی در دولت ندارد. دیدار با رئیس جمهور امارات پس از آن صورت می گیرد که طالبان در ماه سپتامبر قرارداد نهایی را برای اداره فرودگاه های افغانستان با کنسرسویم اماراتی “گاک” امضا کردند که رقیب قطر و ترکیه را شکست داد. منابع دیپلماتیک به رویترز گفتند که امارات متحده عربی قصد دارد به واسطۀ عقد قرارداد فرودگاه، با نفوذ دیپلماتیک قطر در افغانستان مقابله کند.

اما با نگاهی به آینده، امارات متحده عربی احتمالاً سه هدف استراتژیک را در افغانستان دنبال خواهد کرد:

اول، امارات متحده عربی نقش خود را به عنوان اهرمی در بحران افغانستان ادامه خواهد داد تا ضرورت آن را به عنوان شریکی برای کشورهای غربی برجسته سازد. پذیرش خلبانان افغان از ازبکستان توسط امارات متحده عربی، پس از توافقی با میانجیگری ایالات متحده، بر تمایل این کشور برای کمک به سیاست های ایالات متحده حتی به بهای عادی سازی روابط با کابل تأکید داشت.

دوم، امارات متحده عربی می تواند از بحران افغانستان برای تقویت جایگاه خود به عنوان کشوری اهدا کننده کمک های بشردوستانه استفاده کند. امارات متحده عربی ارسال کمک های بشردوستانه فوری به افغانستان را در ۴ سپتامبر آغاز کرد، و در کنفرانس ۱۳ سپتامبر سازمان ملل متعهد شد که ۵۰ میلیون دلار کمک مالی کند و یک پل هوایی بشردوستانه در ارسال کمک به کابل ایجاد کرده است. فراتر از تقویت قدرت نرم امارات، این کمک های اهدایی می تواند پیامدهای دیپلماتیک گسترده ای داشته باشد. عبدالخالق عبدالله، مشاور سابق بن زاید ولیعهد ابوظبی معتقد است که قرار گرفتن امارات متحده عربی در “خط مقدم” ارسال کمک های فوری بشردوستانه “راه امارات متحده عربی برای نزدیک شدن به طالبان خواهد بود.”

و سوم، تسلط طالبان به امارات متحده عربی فرصتی برای تقویت مشارکت این کشور با هند و پاکستان می دهد. اهمیت آسیای جنوبی به عنوان یک محور در راهبرد سیاست خارجی امارات متحده عربی با تلاش ‌های ابوظبی در آوریل ۲۰۲۱ برای تسهیل گفتگوی هند و پاکستان بر سر کشمیر مورد تاکید قرار گرفت. از آنجایی که هند و امارات هر دو نگران ایجاد پیوند بالقوه ترکیه-قطر-پاکستان در افغانستان هستند، می توانند زمینه های مشترکی در افغانستان پیدا کنند. (Ramani, 2021)

جمع بندی

امارات متحده عربی عمدتاً رویکرد زیرکانه ای در رابطه با طالبان در پیش گرفته است. در سال ۱۹۹۶، به دنبال همسایه و متحد خود ریاض، طالبان را در کنار عربستان سعودی و پاکستان به رسمیت شناخت. سپس در سال ۲۰۰۱ و به دنبال جنگ ایالات متحده در افغانستان، امارات متحده عربی روابط خود را با طالبان قطع کرد. هر دو مانور نشان دهنده تمایل او برای تبدیل شدن به یک بازیگر عملگرا بود. ابوظبی بعداً با دولت اشرف غنی روابط گرمی ایجاد کرد. این امر پس از کشته شدن جمعه محمد عبدالله الکعبی سفیر امارات در افغانستان و پنج دیپلمات اماراتی دیگر در پی بمب گذاری در شهر قندهار در جنوب افغانستان در فوریه ۲۰۱۷ تقویت شد. بدین ترتیب در سال ۲۰۱۸، کابل با ابوظبی موافقت کرد که نیروهای امنیتی افغانستان را برای مقابله با طالبان آموزش دهد. از دیگر سو به گفته برخی ناظران، امارات طی سال ها روابط خود با طالبان را حفظ کرده بود. چنانچه امارات متحده عربی در سال های اخیر میزبان اعضای طالبان از جمله شیرمحمد عباس استانکزی بوده است که حداقل از سال ۲۰۱۳ با خانواده خود در شارجه زندگی می کرد.

می توان گفت امارات متحده عربی در چارچوب گسترده ای از سیاست خارجی عمل کرده و سیاست خارجی این کشور عرب خلیج فارس بر سه محور اصلی دیپلماسی، مذاکره و شفقت استوار است. ظاهرا امارات متحده عربی منافع همسایگان خود و جامعه بین المللی را به ویژه در رابطه با صلح و ثبات بین المللی و منطقه ای در اولویت قرار می دهد؛ لیکن شاید بتوان گفت همچون اکثر کشورهای جهان در وهله نخست منافع ملی و مناسبات تضمین کنندۀ منافع داخلی را ارجح قرار خواهد داد. به هرروی، امارات متحده عربی برای تحقق این اهداف، پل های مناسباتی و ارتباطی خود را ارتقا داده و مشارکت ها را توسعه و گفتگو را ترویج کرده است. این عوامل به دولت امارات کمک کرده است تا روابط بین المللی و سیاست خارجی مؤثر و متعادلی را دنبال کند. این کشور عضو سازمان ملل متحد و اتحادیه عرب است و از این رو با حدود ۱۰۰ کشور جهان روابط دیپلماتیک برقرار کرده است.

منابع:

– BAŞARAN, Doğacan, (2022), “Changing Perception of Taliban in the UAE’s Afghanistan Policy”, https://www.ankasam.org/changing-perception-of-taliban-in-the-uaes-afghanistan-policy/?lang=en

– csrskabul, (2017), “The Afghan-UAE relations after the Kandahar incident”, https://csrskabul.com/en/?p=2212

– ivypanda, (2020), “UAE-Afghanistan Foreign Relations, Assistance & Promotion”, Research Paper on IvyPanda, https://ivypanda.com/essays/uae-afghanistan-foreign-relations-2/

– Katzman, Kenneth, (2015), “The United Arab Emirates (UAE): Issues for U.S. Policy”, Specialist in Middle Eastern Affairs, Congressional Research Service

– Krieg, Andreas, (2022), “Afghanistan: How the UAE-Haqqani link trumped Qatar’s Taliban relationship”, https://www.middleeasteye.net/opinion/afghanistan-qatar-uae-taliban-haqqani-trumped-how

– Ramani, Samuel, (2021), “UAE weighs opportunities, risks in Afghan diplomatic scrum”, https://www.al-monitor.com/originals/2021/09/uae-weighs-opportunities-risks-afghan-diplomatic-scrum

– RASHID, AHMED, (2017), UAE’s relationship with Taliban questioned after Afghanistan bomb”, https://www.ft.com/content/981e4e76-cd31-3afd-9057-05da796a7bfb