اندیشکده مطالعات منطقه ای پاکستان و بخش افغانستان(۱۷)

۲ بهمن(دلو)۱۴۰۱-۲۰۲۳/۱/۲۲

موسسه مطالعات منطقه ای یک مرکز تحقیقاتی غیرانتفاعی و مستقل است که به مطالعه مناطق پیرامون پاکستان می پردازد. جنوب آسیا، چین، آسیای مرکزی، جنوب غرب آسیا که شامل ایران، افغانستان و کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس و منطقه اقیانوس هند از مناطقی است که این اندیشکده مسائل و تحولات آن را مورد مطالعه و بررسی قرار می دهد. اندیشکده مطالعات منطقه ای در سال ۱۹۸۲ آغاز به کار کرد و تاکنون یکی از اندیشکده های برجسته پاکستان محسوب می شود. موسسه مطالعات منطقه ای موضوعاتی مانند اقتصاد و صنعت، علم و تکنولوژی، مسائل فرهنگی و اجتماعی، امنیت و امور داخلی و خارجی را در دستور کار مطالعاتی خود قرار داده است که منجر به آن شده تحلیل های عمیق و عینی خروجی این اندیشکده باشد.

ماموریت این اندیشکده همانطور که در وب سایت رسمی این موسسه آمده است« انجام تحقیقات متمرکزی در مورد امور خارجی و داخلی جنوب آسیا ازجمله مسائلی مانند، جغرافیای استراتژیک، دفاعی، اقتصادی، فرهنگی، بهداشت، آموزش و محیط زیست، علم و فناوری و مسائل اجتماعی از برنامه های اصلی موسسه مطالعات منطقه ای است.همچنین اندیشکده بر روی چین، غرب آسیا و جمهوری های آسیای مرکزی نیز تمرکز دارد». از طرف دیگر، چشم انداز اندیشکده، مطالعه عمیق، ارزیابی انتقادی و تحلیل عینی تحولات منطقه است تا از این طریق به محققان و سیاست گذاران برای ارائه نگاهی استراتژیک، ایده های نوآورانه برای مقابله با چالش ها و فرصت ها و پیچیدگی های منطقه کمک کنند.

شعار این اندیشکده از زمان تاسیس به عنوان یک اتاق فکر مستقل« همسایه خود را بشناس» است. که در همین راستا اندیشکده در تلاش است تا پژوهشی عمیق و با کیفیت به همراه تحلیل های انتقادی از رویدادهای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی منطقه ارائه دهد که در همین رابطه مقالات و گزارش های این اندیشکده بسیار مورد استفاده قرار می گیرد. در همین رابطه رئیس این اندیشکده، اولویت اصلی این موسسه را ارائه ورودی های سیاستی به ذینفعان مربوطه در مورد موضوعات کلیدی می داند.درنتیجه، با تمرکز بر چالش های خرد و کلان منطقه، تحقیقات خود را در حوزه هایی مانند قومیت، آموزش، جمعیت شناسی، امنیت سایبری و تغییرات آب و هوایی هدایت می کند. در نتیجه سرمایه گذاری این اندیشکده برروی انتشارات بیشتر، تسهیل برنامه های تحقیقاتی محققان و فعال کردن برنامه های علمی محققان غیرمقیم اندیشکده است که هدف اصلی افزایش پیوندهای ملی و بین المللی موسسه با سایر نهادها است.

در همین رابطه باید گفت که این موسسه همچنین برای ارتقای و تقویت خود با بسیاری از اندیشکده های تحقیقاتی در سراسر دنیا در ارتباط است. به گونه ای که نشریات آن با مراکز مطالعاتی در آمریکا، کانادا، چین، هند، استرالیا، بنگلادش،سریلانکا، نپال، کشورهای غرب و جنوب شرق آسیا، ژاپن، انگلیس، فرانسه، آلمان، روسیه و دیگر کشورهای اروپایی مبادله می شود. همچنین، مقالات تحقیقی این اندیکشده از سوی مرکز مستندسازی سیاست بین الملل فرانسه در اختیار عموم قرار می گیرد. اما به طور کلی، این موسسه هدف خود را توسعه افق فکری مردم پاکستان و مناطق پیرامون آن و همچنین ترویج آگاهی درباره مشکلات و چشم اندازهای آینده عنوان کرده است.همچنین، درراستای مطالعاتی خود برنامه های مختلفی مانند: برنامه هند، برنامه افغانستان، برنامه ایران،برنامه چین، برنامه امنیت سایبری، برنامه درگیری های منطقه ای و امنیت انسانی را دارد.

در نهایت باید گفت که تیم رهبری این اندیشکده شامل ندیم ریاض که رهبری این اندیشکده را برعهده دارد.آیریش خان، نویسنده و محقق و تحلیلگر، حمیرا اقبال محقق و تحلیلگر بخش برنامه ایران، عمران سردار تحلیلگر برنامه امنیتی، مریم مستور محقق بخش برنامه هند، نبیله جافر پژوهشگر بخش برنامه هند، شاهید الیاس محقق و زنیره اینام محقق بخش افغانستان، عماد فاروق محقق برنامه امنیت سایبری است.

اندیشکده مطالعات منطقه ای و برنامه افغانستان

اما در مورد افغانستان و رویکرد این اندیشکده باید گفت که مسائل افغانستان در ذیل «برنامه افغانستان» و با نگاه «همسایه خود را بشناس» مورد مطالعه قرار می گیرد. درواقع، برنامه افغانستان این اندیشکده روابط سیاسی، اقتصادی و استراتژیک افغانستان را در سراسر منطقه پوشش می دهد.همچنین به آخرین تحولات در افغانستان و اهمیت و تاثیر آن بر منطقه جنوب آسیا می پردازد. هدف این برنامه ارائه تحقیقات و تحلیل های روشن و دقیق در مورد مسائل مربوط به افغانستان، به ویژه مواردی است که تاثیر مستقیم بر پاکستان و منطقه جنوب آسیا دارند، می باشد. از طرف دیگر، الزامات امنیتی در افغانستان که دارای پتانسیل تغییر پویایی صلح و ثبات در سراسر منطقه است، یکی از منافع اصلی این برنامه را پوشش می دهد. اکنون نیز با بازگشت و احیای طالبان و متعاقب آن تغییر جهت در چشم انداز سیاست غرب در قبال افغانستان به عنوان یک منطقه جنگ زده و به صورت یک کل نیز مسائل افغانستان از اهمیت بالا و مورد علاقه این اندیشکده است.

مسئولیت جمعی افغانستان در منطقه

این موسسه علاوه برانتشار مقالات و گزارش ها در مورد تحولات منطقه، برگزاری وبینارها و کنفرانس های مختلف در مورد تحولات منطقه را نیز در دستورکار خود دارد. چنانچه که در رابطه با افغانستان، اندیشکده در ۱۱ سپتامبر ۲۰۲۲ کنفرانسی یک روزه با محوریت افغانستان با عنوان «چشم انداز آینده برای افغانستان و منطقه» و با حضور چهره های برجسته برگزار کرد. در گزارشی از این کنفرانس که برروی وب سایت اندیشکده آمده، به بخشی از نظرات مهمانان این کنفرانس نگاه شده است که در ادامه به آن پرداخته شده است.

« اعزاز چودری، مدیر انستیتوت مطالعات استراتژیک اسلام آباد و از سخنرانان این کنفرانس گفت که حکومت فراگیر و همچنین تمرکز بر شمولیت قومی، مذهبی و جنسیتی برای حکومت افغانستان برای همراه شدن با کشورهای توسعه یافته و درحال توسعه مهم است. همچنین به اعتقاد او حکومتداری خوب و به رسمیت شناخته شدن بین المللی از چالش های بزرگ برای دولت جدید افغانستان است.

همچنین مهمان دیگر، سلمان جاوید مدیر کل مجمع جوانان افغانستان-پاکستان در این کنفرانس مطرح کرد که که در میان افغان ها یک ذهنیت ناخوشایند علیه پاکستان وجود دارد که پاکستان میراث بریتانیا است.وی تاکید کرد که چنین تبلیغاتی مانع روابط خوب بین دو همسایه می شود و مقابله با آنها ضروری است. او همچنین مطرح کرد که پاکستان تجارت خود را با افغانستان افزایش داده که این امر برای روابط دوجانبه دو کشور خوب است.

حسن خان به عنوان یک روزنامه نگار از دیگر مهمانان این برنامه بود، عنوان کرد که مردم افغانستان برای خرید کالاهای اساسی با مشکل مواجه هستند، درحالی که زنان و کودکان به طور خاص از مواد غذایی محروم هستند که این امر بر نسل آنیده تاثیر می گذارد. او همچنین اضافه کرد که با فرار مغزها، پول از افغانستان خارج و این کشور با کمبود آن مواجه شد.

امینه خان، مدیر بخش افغانستان مرکز مطالعات راهبردی اسلام آباد به عنوان سخنران دیگر این کنفرانس، خاطرنشان کرده بود که عملکرد طالبان علی رغم ادعای آنها به ویژه در بخش امنیت انسانی قابل بحث است. وضعیت فوق العاده بحرانی انسانی و نهادهای ضعیف با تحریم های مالی جهانی تشدید شده است. وی همچنین افزود، بزرگترین تهدیدی که منطقه را نیز فراگرفته، حضور گروه های تروریستی است. طالبان باید با تروریسم مقابله کند، درغیر این صورت، ناامیدی در منطقه در میان افغانستان و همسایگان نزدیک آن تثبیت خواهد شد. زیرا منطقه ظاهراً صبر کمتری برای فعالیت های ستیزه جویان نشان می دهد. روابط پاکستان و افغانستان همیشه از منشور امنیتی دیده می شد، بنابراین روابط دو جانبه همواره آسیب دیده بود».