تسلیحات نظامی برجای مانده از ایالات متحده در افغانستان دردسر تازه امنیت و ثبات منطقه ای

۱۶فروردین (حمل)۱۴۰۲-۲۰۲۳/۴/۵

آمریکا در آگوست ۲۰۲۱ با خروج عجولانه و غیرمسئولانه خود از افغانستان به طولانی ترین جنگ خارجی در تاریخ این کشور خاتمه داد و افغانستان را به طالبان تقدیم و وارد یک بحران انسانی و اقتصادی عظیم کرد. این خروج درحالی اتفاق افتاد که نیروهای امنیتی افغان که به مدت بیست سال تحت آموزش نیروهای آمریکایی قرار گرفته بودند و توسط این کشور کمک مالی و آموزشی و تجهیزاتی می شدند با اعلام خروج نیروهای آمریکایی شروع به فروپاشی کردند. در این میان پس از خروج بخش عظیمی از تسلیحات و تجهیزات نظامی ایالات متحده در افغانستانِ تحت تسلط طالبان باقی ماند. مسئله ای که نگرانی های امنیتی زیادی را خلق کرده و به نظر می رسد که بیجا هم نبوده است. چراکه این تسلیحات علاوه بر گرم کردن بازار سیاه خرید و فروش اسلحه در منطقه کمک قابل توجهی به سایر گروه ها برای انجام عملیات هایشان داشته است که در ادامه به آن پرداخته خواهد شد.

 به عبارت دقیق تر، حجم کمک های نظامی ایالات متحده به نیروهای افغانستان  در طول ۲۰ سال گذشته بسیار شگفت آور بود. چنانچه که ۸۳ میلیارد دلار برای آموزش و تجهیز ارتشی هزینه شد که پس از سال ها تلفات سنگین در میدان جنگ، سرانجام سال گذشته قبل از طالبان از بین رفت. براساس گزارش اداره تفتیش حکومتی، ایالات متحده بین سال های ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۷ حداقل ۶۰۰ هزار سلاح سبک مانند تفنگ M-16 و M-4، هزار وسیله نقلیه، ۱۶ هزار عینک دید در شب، ۱۶۲ هزار رادیو و سایر تجهیزات ارتباطی را به نیروهای افغان ارائه کرده است. طبق گزارش بازرس ویژه بازسازی افغانستان در سال ۲۰۱۹ ایالات متحده طی دو سال آینده، یعنی تا سال ۲۰۲۰، ۴۷۰۰هاموی، ۲۰ هزار بمب دستی، هزاران مهمات کوچک و بمب انداز دیگر ارسال کرد. در خود سال ۲۰۲۱، بین آوریل و جولای، ایالات متحده بیش از یک هزار راکت ۲٫۷۵ اینچی،۶۱ هزار گلوله انفجاری ۴۰ میلی متری، ۹۰۰ هزار گلوله مهمات ۰٫۵۰ و بیش از ۲ میلیون گلوله ۷٫۶۲ را در اختیار نیروهای افغان که در حال جنگیدن بودند، قرار داد. اما  اکنون به نظر می رسد که  طالبان و دیگر گروه های اسلام گرای نزدیک به آن  در افغانستان به منبع عظیمی از ثروت تجهیزات نظامی دست یافته اند که رسیدن به اهدافشان را تسهیل می کند. به طوری که به گفته گای لمب، مدیر ابتکار عمل ایمنی و خشونت در دانشگاه کیپ تاون،بخش عمده ای از این سلاح ها به شبه نظامیان در داخل کشور و در مکان هایی مانند پاکستان فروخته شد و بعداز خروج ایالات متحده، طالبان کنترل کامل سلاح های باقی مانده را به دست گرفتند. در همین رابطه، سهیل شاهین، سخنگوی طالبان  در مصاحبه ای با تلویزیون فاکس در ۲۶ آگوست، با افتخار گفت که تسلیحات و تجهیزات باقی مانده پس از خروج ایالات متحده« دارایی مردم افغانستان» است و برای حفاظت از مردم و مرزها استفاده خواهد شد. اما آنچه نگران کننده است، پس از تسلط طالبان، برخی از این تسلیحات آمریکایی به « تجهیزات ممنوعه» در کشورهای دیگر مصرف می شوند. چنانچه که در ۲۳ آگوست، گروه تحریک طالبان پاکستان  ویدیوی جدیدی را منتشر کرد که آمادگی خود را برای جنگ علیه ارتش پاکستان نشان می دهد که این موضوع نشان دهنده این امر است که گروه های تروریستی حاضر و همکار با طالبان در افغانستان با این تسلیحات آمریکایی آموزش می بینند(Nanda,2022).

تسلیحات برجای مانده از آمریکا دردسر جدیدی برای کشورهای منطقه

بنابراین، همانطور که آمد تسلیحات برجای مانده از آمریکا در افغانستان اکنون در دست طالبان و گروه های افراطی نزدیک به آن است که برای اهداف آنها استفاده می شود که این امر کشورهای منطقه را به دردسر انداخته است. چنانچه که براساس گزارش ها تسلیحات برجای مانده توسط شبه نظامیان طالبان پاکستانی استفاده می شود. از طرف دیگر، سرریز این سلاح ها و دستگاه های دی در شب با فناوری پیشرفته به کمشیر نیز راه یافته است. براساس گزارش وزارت دفاع ایالات متحده در سال گذشته، نیروهای آمریکایی ۷٫۱۲ میلیارد دلار تسلیحات و تجهیزات را در هنگام خروج از افغانستان در بحبوحه تسلط طالبان برجای گذاشته بودند. تجهیزات نظامی شامل ۲۳۸۲۵ هاموی و حدود ۹۰۰ موتر جنگی بود. طبق گزارش فارین پالیسی ۴۲۰۰۰ قطعه تجهیزات دید در شب، نظارتی، بیومتریکی و موقعیت یاب نیز در افغانستان باقی مانده است. حداقل ۷۸ هواپیما به ارزش ۹۲۳٫۳ میلیون دلار، ۹۵۲۴ مهمات هوا به زمین به ارزش ۶٫۵۴ میلیون دلار، بیش از ۴۰۰۰۰ وسیله نقلیه، بیش از ۳۰۰۰۰۰ سلاح و تقریباً تمام تجهیزات دید در شب، نظارت، ارتباطات و بیومتریک به افغانستان داده شده است. در گزارشی که توسط بازرس ویژه برای بازسازی افغانستان(سیگار) در ماه فوریه امسال منتشر شد، با استناد به داده های وزارت دفاع آمده است که توسط نیروهای دفاعی رها  شده اند. تصاویر بصری جنگجویان طالبان در حال رژه با سلاح های ضبط شده آمریکایی در سال ۲۰۲۱ در فضای مجازی منتشر شده بود(firstpost,2023).

از زمان تسلط طالبان در افغانستان تحریک طالبان پاکستان بار دیگر در مناطق قبایلی شمال غرب پاکستان یعنی بخشی از استان خیبرپختونخواه فعال شده است. الجزیره به نقل از آژانس های نظارتی پاکستان گزارش داد که تنها در سال گذشته، تحریک طالبان پاکستان مسئول بیش از ۱۵۰ حمله در سراسر پاکستان بوده که ده ها کشته برجای گذاشته است. تحریک طالبان پاکستان به ویژه پس از پایان آتش بس خود با پاکستان در نوامبر گذشته، این حملات را تشدید کرده است.

 اما اگر بخواهیم دقیق تر صحبت کنیم باید گفت که ارزش این ها که از ذخایر خارجی پاکستان درحال حاضر بیشتر است درحال حاضر اسلام آباد را بیشتر از سایر کشورها به دردسر انداخته است. به طوری که اکنون این تسلیحات در پاکستان یافت می شوند و توانایی های نظامی تحریک طالبان پاکستان را تقویت می کنند که در دو سال اخیر حملات متفاوتی را برضد پولیس و کارمندان امنیتی در این کشور انجام داده است. پاکستان اکنون بار سنگین بی احتیاطی واشنگتن را را متحمل می شود که ادعا می کند باتوجه به اینکه مشروعیت دولت طالبان را به رسمیت نمی شناسند، نمی توانند سلاح ها را پس بگیرند. پس از خروج عجولانه گروه های آمریکایی از افغانستان ، طالبان با افتخار در هاموی و موترهای زرهی ساخت آمریکا رسم گذشت نظامی، انجام دادند. این اتفاقات در حالی رخ می دهد که هرگز برنامه ای برای تخلیه این تجهیزات وجود نداشت، علیرغم پیامدهای امنیتی که به ناچار هم برای افغان هایی که تحت حکومت طالبان زندگی می کنند و هم پاکستان که به سادگی منابع لازم برای مبارزه با سلاح هایی در این مقیاس و پیچیدگی را ندارند. علاوه بر این، سهل انگاری آمریکا به تنهایی بازار سیاهی از تجهیزات نظامی  را در این منطقه تسریع کرده است. با این حال، این بار تجهیزات نظامی با فناوری های بسیار پیشرفته تر، دقیق تری هستند که طالبان پاکستانی همواره در انتظار دستیابی به آنها هستند(dailytimes,2023). به طوری که مقام های امنیتی و کارشناسان پاکستان می گویند که جنگجویان تحریک طالبان پاکستان با تسلیحات پیشرفته به جا مانده از نیروهای خارجی مانند دوربین های پیشرفته حرارتی و شب بین در افغانستان بر نظامیان پاکستانی حمله می کنند. به طوری که به گزارش نیکی آسیا رئیس پولیس ایالت خیبرپختونخواه تایید کرده بود که نیروهای تی تی پی در یک کمین شبانه از تسلیحات پیشرفته مجهز با شب بین ها استفاده کرده اند. همچنین این مقام تایید کرده بود که جنگجویان تحریک طالبان پاکستان از تجهیزات مشابه در حمله هایشان در بخش های دره اسماعیل، بانو و لکی مروات ایالت خیبرپختونخواه نیز کار گرفته اند. این حمله ها در سال ۲۰۲۲ جان ۱۱۸ افسر پولیس پاکستان را گرفت. شیخ احمد رشید، وزیر امور داخله پیشین پاکستان نیز مدعی شده که ارتش آزادی بخش بلوچ هم به تجهیزات و تسلیحات به جامانده از نیروهای خارجی در افغانستان دست یافته است. وار تویر، یک گروه تحقیقی نیز گفته است که تبلیغات اخیر تحریک طالبان پاکستان نشان می دهد که جنگجویان این گروه با سلاح های مدرن ساخت آمریکا تمرین می کنند. این سلاح ها شامل تفنگ های تک تیراندازM24،کارابین هایM4 با دوربین های Trijicon ACOG و تفنگ های M16A4 با دوربین های حرارتی است. طالبان پیش از این دستیابی جنگ جویان تی تی پی و دیگر شبه نظامیان به تسلیحات و تجهیزات به جا مانده نیروهای خارجی در افغانستان را رد کرده اند.

همچنین به گزارش ایندیا تودی، یک مقام ارشد پلیس خیبرپختونخواه به حمید میر، روزنامه نگار پاکستانی که برای جیونیوز کار می کند، گفت که سلاح های آمریکایی در بازار سیاه موجود است که برخی از آنها از آمریکا و برخی از افغانستان می آیند. کارشناسان امنیتی و مقامات پلیس هشدار می دهند که این تسلیحات مدرن نیروهای امنیتی پاکستان را در وضعیت بدی قرار می دهد.

اما علاوه بر پاکستان حضور این سلاح ها در کمشیر نیز گزارش شده است. به طوری که مقامات کشمیر به ان بی سی نیوز گفتند که شبه نظامیان به سلاح ها و مهمات ساخت آمریکا مانند M16 و M4 که قبلا کمتر دیده می شد، مجهز هستند. این مقامات همچنین گفتند که این سلاح ها بیشتر در بین جیش محمد و لشکر طیبه که هردو توسط ایالات متحده به عنوان سازمان های تروریستی معرفی شده اند، دیده شده است. همچنین ارتش هند گفته است که دست کم هفت سلاح ساخت آمریکا از شبه نظامیان کشف شده است(firstpost,2023).

 در نهایت باید گفت که این تسلیحات برجای مانده بر روند درگیری و ناامنی در منطقه تاثیر منفی بسیاری دارد. از زمانی که طالبان به قدرت رسیده اند، سایر گروه های اسلامگرا با الهام از آنها برای برپایی « دولت اسلامی» مدنظرشان بیشتر تلاش کرده و جسورتر شده اند. این جسارت اما با رسیدن غنایم جنگی که اکنون در دسترس طالبان است تسهیل کننده افزایش بنیادگرایی در منطقه و ناامنی شده است. از طرف دیگر، مقامات آگاه با گزارش وزارت دفاع گفته بودند که که بعید است طالبان از تسلیحات آمریکایی که نیاز به پشتیبانی فنی و نگهداری تخصصی دارد، استفاده کند. اما بدیهی است که این تسلحیات بدون کاربرد نخواهند بود.

 به طوری که جاناتان شرودن، تحلیلگر مسایل افغانستان از آمریکا گفت:«درحالی که بعید است که سلاح های ساخت آمریکا توازن قوا را در مناطقی مانند کشمیر تغییر دهد، اما طالبان منبع قابل توجهی از قدرت در زمینه نظامی هستند که مایل و قادر به خرید آن می باشند». او در ادامه گفت وقتی این منبع با نیاز طالبان به پول و شبکه های قاچاق موجود ترکیب می شود، تهدیدی اساسی برای بازیگران منطقه ای برای سال های آینده خواهد بود». شرودن همچنین هشدار داد که این سلاح های ساخت آمریکا در افغانستان رها شده اند، می توانند در نهایت به مکان های دیگری از جمله یمن، سوریه و بخش هایی از آفریقا راه پیدا کنند». بنابراین، این خروج غیر مسئولانه و واگذاری بخش بزرگی از تسلحات پیشرفته نظامی درحالی که برنامه جدی برای خروج آنها وجود ندارد، روند جدیدی از ناامنی را ایجاد کرده و تسریع خواهد داد. بنابراین، می توان گفت خروج ایالات متحده از افغانستان علاوه بر اینکه منجر شده جغرافیای بزرگی به بهشت امن گروه های بنیادگرا تبدیل شود، برجای ماندن بخش زیادی از تسلیحات  برروند پیشروی آنها تاثیری بزرگ برجای گذاشته که تهدید های فرامنطقه ای را نیز به بار خواهد آورد.

منابع

Daily Times(2023), “Security Implications”, https://dailytimes.com.pk/1079858/security-implications/

Nanda,Prakash(2022), “Black Weapons Market In Ukraine & Afghanistan Show Why Stopping Illegal Arms Trade Is Nearly Impossible”, https://eurasiantimes.com/black-weapons-market-in-ukraine-afghanistan-show/

Firstpost(2023), “Are Ieftover US weapons in Afghanistan being used for violence in India and Pakistan? https://www.firstpost.com/explainers/taliban-ttp-militants-leftover-us-weapons-in-afghanistan-being-used-for-violence-in-india-pakistan-12283522.html