روابط خارجیسر تیتر خبرهانخستین خبرهایادداشت ها

هند و تداوم اتخاذ قدرت نرم در قبال افغانستان تحت رهبری امارت اسلامی

۱۴خرداد(جوزا)۱۴۰۲-۲۰۲۳/۶/۴

طالبان از زمان بازگشت مجدد به قدرت در تلاش برای به کنترل درآوردن نمایندگی های دیپلماتیک افغانستان در کشورها و سازمان های بین المللی مختلفی هستند که در برخی موارد موفق عمل کردند. به طوری که چندین سفارت افغانستان در کشورهای مختلف به این گروه واگذار شدند. با این حال، طالبان در این مسیر باتوجه به اینکه هنوز از سوی هیچ کشوری به رسمیت شناخته نشده اند با چالش هایی رو به رو هستند. به طوری که در تازه ترین مورد انستیتوت مطالعات خاورمیانه در واشنگتن در یادداشتی پیرامون هند و نوع رابطه به طالبان آورده است که وزارت خارجه هند به طالبان و نمایندگی جمهوری پیشین افغانستان تذکر داده است که مسائل داخلی را بین خود حل و فصل کنند. این درحالی است که به نظر می رسد مهلت ویزای قدیرشاه، شخصی که طالبان به عنوان کاردار دهلی نو منصوب کرده اند، پایان یافته است و اگر حکومت هند ویزای او را تمدید کند، به مثابه پذیرش یک دیپلمات طالبان در سفارت افغانستان در دهلی نو تعبیر می شود.

 قدیرشاه از چهره های نزدیک به حنیف اتمر به عنوان کاردار سفارت افغانستان در هند منصوب شد. اما مقام های این سفارت با این تقرری مخالفت کرده و گفته اند اداره طالبان را به رسمیت نمی شناسند.  به گزارش دویچه وله، این اقدام طالبان با مخالفت سفیر افغانستان رو به رو شد. این درحالی است که مقام های هندی از سفیر افغانستان خواسته بودند که با قادرشاه تفاهم کنند .پیش از این نیز گزارش شده بود که وضعیت جالبی در سفارت افغانستان در دهلی نو به وجود آمده است، رسانه های هندی گزارش دادند که هند سفیر دولت سرپرست طالبان در سفارت افغانستان در دهلی نو را پذیرفته و سفیر دوره نظام جمهوریت از کار برکنار شده است. این درحالی است که  برخی از کشورها ازجمله پاکستان از واگذاری مدیریت سفارتخانه های افغانستان به سفرای تعیین شده از سوی طالبان حمایت کردند اما این اقدام از سوی هند انتظار نمی رفت. زیرا هند از حامیان قوی دولت اشرف غنی بوده و از سوی طالبان نگرانی هایی دارد. گمانه زنی هایی از سوی رسانه های هندی مطرح شد که دهلی نو سفیر طالبان را پذیرفته است، که جنجال هایی به پا شد اما سپس عنوان شد که موضوع چیز دیگری است.  به گزارش روزنامه هندوستان تایمز بیانیه ای از سوی سفارت افغانستان در دهلی نو منتشر شد، گزارش رسانه ها مبنی بر پذیرش سفیر منصوب شده از سوی طالبان توسط هند را رد کرد. قدیرشاه در گفتگو با هندوتایمز گفت که با هیچ حزب یا گروهی ارتباط ندارد و اداره کابل به او وظیفه رسیدگی به شکایت فساد در سفارت دهلی را داده است.

 اما این اختلافات در سفارت کابل در هند در شرایطی رخ می دهد که این کشور در ماهیت تعامل خود با طالبان مانند بسیاری از کشورهای منطقه و جهان دچار پیچیدگی است. با این حال به نظر می رسد هند تلاش می کند برای به خطر نیافتادن منافع خود در افغانستان در این موارد ورود نکند.

هند ازجمله کشورهایی بوده که همواره با افغانستان روابط دوستانه و نزدیکی را داشته است. تنها روابط دو کشور طی دوره زمانی ۵ ساله ای که طالبان بر مسند قدرت تکیه زده بودند، از ۲۷ سپتامبر ۱۹۹۶ تا ۱۶ نوامبر ۲۰۰۱ برای مدت کوتاهی متوقف گردید. به غیر از این برهه زمانی، هند مکررا از رهبران مختلف افغانستان، از ظاهر شاه تا رئیس جمهور پیشین افغانستان، اشرف غنی، حمایت کرده است. حتی در زمان اشغال افغانستان توسط شوروی، هند تنها کشور از جنوب آسیا بود که دولت ‌های تحت حمایت شوروی در کابل را به رسمیت شناخته، همچنان به کمک ‌های خود ادامه داد. اما خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان و بازگشت مجدد طالبان به قدرت برای هند به مثابه دور جدیدی از چالش ها در رابطه با افغانستان بود. به طوری که پاکستان به عنوان رقیب هند نفوذی عمیق در افغانستان پیدا کرد. با این وجود، هند در تلاش است تا با قدرت نرم خود به تعامل خود با افغانستان تحت رهبری طالبان ادامه دهد.

دخالت هند در افغانستان

 درواقع، خلأ امنیتی، اقتصادی و بشردوستانه به جای مانده از خروج نیروهای آمریکایی پیامدهای مهمی برای منافع هند در افغانستان دارد. هند همیشه خواستار و در تلاش برای یک افغانستان نسبتاً با ثبات و عاری از تهدیدات گروه های تروریستی بوده است. بدون به رسمیت شناختن رسمی رژیم طالبان، هند در بسیاری از بیانیه های رسمی اخیر خود به صراحت اعلام کرده است که واقعیت را در صحنه به رسمیت می شناسد. درحالی که هند نیز بر نیاز رژیم طالبان برای اصلاح حکومت خود از نظر جنسیت و همه شمول بودن قومی تاکید کرده است،  اما چنین ملاحظات هنجاری بعید است بر ماهیت روابط هند و طالبان تاثیر بگذارد. زیرا اساساً بر ثبات منطقه تاثیر نمی گذارد.

هند هیچ سابقه مداخله نظامی یا مداخله سیاسی در افغانستان ندارد و دهلی نو بر ایجاد ارتباطات بین مردم و ارائه قدرت نرم تمرکز کرده است. به همین دلیل است که علی رغم عقب نشینی های ناشی از خروج عجولانه نیروهای آمریکایی، هند همچنان حسن نیت خود را در میان مردم عادی افغان و شاید حتی بخشی از رهبری طالبان حفظ کرده است. درواقع، تعامل هند با افغانستان نمونه قانع کننده ای استفاده از قدرت نرم است. این درحالی است که فراتر از انگیزه های ژئواستراتژیک، دهلی نو مصمم بود کابل را تقویت کند تا اطمینان حاصل کند که یک رژیم اسلامگرای رادیکال وابسته به تشکیلات امنیتی پاکستان جایگاهی در منطقه پیدا نکند. این که هند و افغانستان به رهبری طالبان به تدریج به هم نزدیک شده اند تا جایی که نشان می دهد، نمونه ای از عمل گرایی در سیاست گذاری خارجی در بهترین حالت است. برای هند منطقی است که در قالب مبادلات دیپلماتیک و کمک های توسعه ای، برای طالبان که اجازه صدور تروریسم از خاک افغانستان را ندهند، دلیل بیاورند. برای طالبان، علی رغم سخت گیری  ایدئولوژیکی آنها در داخل، نیاز شدید به کمک های توسعه به معنای سکوت در قبال سیاست های هند در مورد دره کشمیر است که عمدتاً مسلمان هستند. طالبان برای توسعه کشورشان از هند کمک خواستند. برای رژیمی که ازنظر دیپلماتیک و مالی منزوی شده است،باتوجه به نفوذ فزاینده ژئوپلتیک دهلی نو و علاقه طولانی مدت دهلی به دسترسی به بازارهای آسیای مرکزی از طریق افغانستان، روابط عادی آن با هند نیز جذابیت عملگرایانه زیادی دارد.

در همین رابطه، در ادامه سیاست های عملگرایانه هند در ماه ژوئن سال گذشته، دهلی نو تصمیم گرفت یک «تیم فنی» را در سفارت هند در کابل مستقر کند تا حضور دیپلماتیک خود در افغانستان را برای اولین بار پس از تسلط طالبان از سر بگیرد و بلافاصله پس از آن، زمانی که هند محموله ای از تجهیزات پزشکی را به عنوان بخشی از کمک های بشردوستانه خود به افغانستان تحویل داد، وزیر امور خارجه هند، هند را به عنوان «اولین پاسخ دهنده واقعی» در افغانستان توصیف کرد. حرکت هند برای گسترش حضور دیپلماتیک خود نیز ناشی از تمایل به هماهنگی تلاش های امدادی بشردوستانه است. به طوری که به منظور جلوگیری از یک بحران انسانی در افغانستان، هند ۴۰۰۰۰تن گندم از طریق پاکستان در فوریه ۲۰۲۲ و ۲۰۰۰۰تن دیگر از طریق بندر چابهار ایران در مارس ۲۰۲۳ برای توزیع از طریق برنامه جهانی غذای سازمان ملل متحد ارسال کرد. همراه با ۴۵ تن کمک پزشکی در اکتبر ۲۰۲۲ ازجمله داروهای ضروری نجات دهنده، داروهای ضد سل، ۵۰۰۰۰۰ دوز واکسن کووید ۱۹، لباس های زمستانی و مواد امدادرسانی در بلایای طبیعی . علاوه بر این، بودجه اتحادیه هند برای سال های ۲۰۲۳-۲۴ نیز پیش بینی ویژه ای را برای یک بسته کمکی انکشافی به ارزش ۲۵ میلیون دلار برای افغانستان درنظر گرفته است که مورد استقبال طالبان قرار گرفته است. از طرف دیگر نیز، براساس گزارش ها، طالبان از هند درخواست کرده اند که حدود ۲۰ پروژه توسعه زیربنایی ناقص را در سراسر کشور تکمیل کند. اخیرا،نیز تحت حمایت برنامه همکاری فنی و اقتصادی هند از مقامات دولت افغانستان دعوت کرد تا در یک دوره چهار روزه مجازی در مورد قوانین هند و فضای تجاری شرکت کنند.

 با این حال، تعامل هند با طالبان در راستای سیاست عملگرایانه و  تداوم استفاده از قدرت نرم چالش های خاص خود را دارد. به طور مثال، نشانه هایی وجود دارد که رژیم طالبان به روابط عمیق خود با نهادهای امنیتی پاکستان ادامه می دهد. حسن عباس، استاد داشنگاه دفاع ملی در کتاب اخیر خود با عنوان بازگشت طالبان، آورده است که رژیم طالبان قبل از اینکه به هند اجازه دهد حضور دیپلماتیک خود را در کابل در ژوئن ۲۰۲۲ بازگرداند، با ارتش پاکستان مشورت کرده است.

همچنین، این روابط ممکن است تحت شعاع ایدئولوژی طالبان قرار بگیرد. درواقع، روابط هند و طالبان ممکن است به دلیل مواضع ایدئولوژیک درون گروهی طالبان، که این گروه به شدت به آن متوسل است، حتی به قیمت تلاش هایش برای به رسمیت شناختن بین المللی، مختل شود. درواقع، همانطور که می دانیم رژیم طالبان دختران را از حضور در موسسات آموزشی  و زنان را از کار در بیشتر زمینه های شغلی، ازجمله در سازمان های غیردولتی منع کرد. همچنین، به زنان دستور داده شده است که خود را در ملاعام بپوشانند و از ورود به بسیاری از مکان های تفریحی و ورزشی منع شده اند.  این تصمیم ها در حالی است که فشارهای خارجی ازجمله اعمال تحریم ها، نتوانسته است تندروهای سرسخت در رژیم طالبان  را متقاعد کند تا مسیر خود را در مورد حقوق بشر، برابری جنسیتی یا نمایندگی قومی در حکومت تغییر دهند. بنابراین، این موارد نشان می دهد که محدودیت هایی برای آنچه هند می تواند از طریق تعامل با طالبان به دست آورد، وجود دارد. از طرف دیگر خطرات امنیتی نیز برای هند افزایش یافته است. به گونه ای که برخی از گروه های تروریستی مستقر در پاکستان احتمالا از رژیم طالبان به دلیل تلاش برای روابط نزدیک تر با هند انتقاد کنند.

پویایی های منطقه ای و چشم انداز همکاری

 در نهایت، باید گفت که رژیم طالبان مشتاقانه از دیگر قدرت های منطقه ای مانند چین، روسیه و ایران که هرکدام منافع منطقه ای خاص خود را دارند، استقبال می کند. برای مثال، برخلاف نقش منفعل و ردپای محدود هند در افغانستان، چین حضور دیپلماتیک و اقتصادی خود را در این کشور گسترش داده است. اخیرا چین با طالبان درباره چگونگی وارد کردن افغانستان به طرح «کمربند و جاده» برای تقویت سرمایه گذاری در این کشور بحران زده وارد گفت و گو شده و در عین حال کابل را برای اجرای تعهدات منطقه ای و بین المللی خود برای مقابله با تروریسم تحت فشار قرار داد. در ژانویه سال جاری نیز پکن قراردادی ۲۵ ساله برای استخراج نفت از حوزه آمودریای افغانستان امضا کرد و همچنین در حال مذاکره برای سایر معاملات تجاری سودآور با رژیم طالبان است.

 در این میان، هند برای نفوذ و نقش بیشتر در افغانستان متوسل به سازمان های منطقه ای شده است. درواقع، هند در افغانستان رویکرد فعالانه تری برای پیشبرد همکاری های منطقه ای از طریق ابتکارات ارتباطی اتخاذ کرده است. هند نیز برای این منظور از پلت فرم سازمان همکاری شانگهای استفاده کرده است که به استثنای ترکمنستان شامل همه همسایگان افغانستان می شود. در اوایل ماه جاری در گوا هند، وزرای خارجه کشورهای سازمان همکاری شانگهای خواهان ایجاد یک دولت نماینده در افغانستان و همچنین حمایت از حقوق زنان شدند. وزیر امور خارجه هند خاطرنشان  کرد« اولویت فوری ما شامل ارائه کمک های بشردوستانه، تضمین یک دولت واقعا فراگیر و نماینده، مبارزه با تروریسم و قاچاق مواد مخدر و حفظ حقوق زنان، کودکان و اقلیت هاست».

 اما این مسبر نیز دشواری های خاص خود را دارد. چنانچه که درحالی که سازمان همکاری شانگهای ممکن است یک پلت فرم مناسب برای همکاری های منطقه ای به نظر برسد، اما به دلیل منافع سیاسی و امنیتی متفاوت برخی از اعضای سازمان همکاری شانگهای به ویژه هند و پاکستان، محدودیت های خاصی برای اثربخشی آن در برخورد با افغانستان وجود دارد. علاوه بر این، باتوجه به کاهش جایگاه بین المللی روسیه و اهرم فزاینده پکن بر مسکو به دلیل جنگ علیه اوکراین، سازمان همکاری شانگهای اکنون یک سازمان تحت رهبری چین است. چین در بسیاری از مجامع مهم منطقه ای که افغانستان همچنان یک نگرانی اصلی امنیتی است، شرکت کننده کلیدی است. بنابراین، درحال حاضر، سیاست هند در قبال افغانستان همچنان بر ایجاد روابط عملی اگر نه همکاری با طالبان متمرکز است. هند طبق شرایط خود با رژیم درگیر است و همچنان بر تعهد خود به اقلیت های قومی و زنان افغانستان تاکید می کند.  از طرف دیگر، هند به همان اندازه مراقب است که تعاملاتش با طالبان نباید به عنوان آغوش باز دیپلماتیک برای طالبان یا پذیرش مدل حکومتی منفور آنها از سوی این کشور تلقی شود(Kaura,2023).

 پس، هند درحال تقویت قدرت نرم خود در افغانستان به واسطه ارائه کمک های حیاتی در این کشور است. درحالی  که استراتژی هند پس از سال ۲۰۲۱ در مورد افغانستان ارتجاعی بوده اما اقتصاد رو به ضعف پاکستان و تهدید فزاینده تحریک طالبان پاکستان که از مناطق تحت کنترل طالبان افغانستان با هدف جایگزینی دولت فعلی در اسلام آباد فعالیت می کند، فرصتی را برای دهلی نو به وجود آورده است تا سعی کند پاکستان درگیر آشفتگیهای داخلی بماند و ظرفیت های آن جهت ماجراجویی فراتر از مرزهای خود به ویژه در کشمیر، محدود شود. از طرف اکنون مسئله افغانستان مورد توجه بیشتر سیاستگذاران دهلی نو است. فقدان حضور پررنگ ایالات متحده در منطقه و چرخش آن به سمت منطقه هندوپاسیفیک باعث شده دهلی نو بیش از همیشه نگران حل نشدن معماهای آینده باشد. با این وجود، همانطور که آمد سیاست های کمک کننده هند و عدم دخالت در مسئله سفارت از یک طرف و پرهیز از برچسب خوردن به عنوان حامی یک دولت اسلامگرا که ارزش های حقوق بشری را اولویت قرار نمی دهد منجر خواهد شد دهلی نو به سیاست های عملگرایانه خود باتوجه به وضعیت آشفته افغانستان ادامه خواهد داد. تعاملی که مسیر شکننده و پرچالشی پیش رو دارد اما برای هردوطرف خالی از فایده نخواهد بود. با این وجود، در هر دو طرف باید دقت شود که چگونه می توان این همکاری را عمیق تر و تداوم بخشید.اما پرسش جدی همچنان این مسئله است که هند و طالبان می توانند فصل تازه ای از روابط را در آینده داشته باشند؟

منابع

Kaura,Vinay(2023), “India-Taliban relations: A careful balancing act, driven by pragmatism”, https://www.mei.edu/publications/india-taliban-relations-careful-balancing-act-driven-pragmatism

 

نمایش بیشتر

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا