ترافیک دیپلماتیک طالبان برای شناسایی در میانه سرنوشت نامعلوم کرسی افغانستان در سازمان ملل

۱۸ آذر(قوس)۱۴۰۲-۲۰۲۳/۱۲/۹

با ادامه یافتن بحران های پیچیده و بهم پیوسته افغانستان، وضعیت کنونی چشم اندازهای آینده و اثرات سرریز آن نامطمئن تر، خطرناک تر و مهار آن سخت تر  شده است. چنانچه که بحران انسانی با پیامدهای فاجعه بار عمیق تر، واکنش بین المللی به طور فزاینده ای نه تنها به دلیل سیاست های طالبان و ممنوعیت کار زنان، بلکه به دلیل کمبود شدید بودجه، محدودتر و فقر گسترده و ناامنی غذایی اکثریت قریب به اتفاق جمعیت، نشانگر آن است که علی رغم برخی نشانه های اقتصادی مثبت گزارش شده، اقتصاد کشور شکننده است. این درحالی است که مشکلات اقتصادی افغانستان با مجموعه وسیعی از عوامل موثر مانند ادامه مهاجرت کادر تکنوکرات های باقی مانده، تشدید می شود. فرار سرمایه، محدودیت در بخش بانکی، فقدان شفافیت و پاسخگویی رهبران طالبان در مدیریت عوامل ملی و مالی و ممنوعیت کشت خشخاش به عنوان منبع درآمد مهم  بخشی از جمعیت افغانستان شرایط را بدتر خواهد کرد. محروم کردن دختران و زنان افغان از حق تحصیل و کار و مشارکت نه تنها آنها را از فضاهای عمومی دور می کند، بلکه سلامت و رفاه اجتماعی و اقتصادی کل جمعیت را به خطر می اندازد. بازداشت ها و ناپدید شدن های خودسرانه، سرکوب رسانه ها و محدودیت های مذهبی که بر اقلیت ها تحمیل می شود، تنها نمونه های اندکی از حکومت طالبان در افغانستان امروزی است. به همین دلیل است که رژیم طالبان علیرغم تسلط بیش از دو سال بر قدرت، مشروعیتی به عنوان یک دولت یا پذیرشی از سوی جامعه گسترده تر افغانستان یا جامعه بین المللی به دست نیاورده است. درحالی که جامعه مدنی افغانستان پراکنده و جامعه سیاسی غیراز طالبان با چالش های وحدت و اعتبار مواجه است. همچنین در جبهه امنیتی تنها تمرکز تلاش های ضدتروریسم طالبان با داعش است. این درحالی است که دیگر گروه های تروریستی فعالیت آزادانه ای در افغانستان دارند که منجر به تشدید دخالت بازیگران خارجی در افغانستان می شود. در چنین شرایطی که افغانستان چالش های متعددی را تجربه  می کند و امارت اسلامی مدعی است که مدل حکومتی مناسب را در افغانستان پیاده ساخته است. در همین راستا، عمده تلاش این گروه افزایش تعامل دیپلماتیک در سطح خارجی و به رسمیت شناختن بین المللی و فراتر از آن به دست آوردن کرسی افغانستان در سازمان ملل است.

از زمان بازگشت طالبان به قدرت در اوت ۲۰۲۱، مجمع عمومی سازمان ملل متحد، تلاش های امارت اسلامی برای گرفتن کرسی افغانستان در این سازمان را رد کرده است.درواقع، امارت اسلامی در تلاش برای به رسمیت شناختن دیپلماتیک را مهم ترین هدف سیاست خارجی خود می داند. به طوری که در سخنرانی ها و بیانیه های رهبران این گروه این هدف نقش برجسته ای دارد. در همین رابطه، اخیراً سهیل شاهین نماینده امارت اسلامی عنوان کرده که سازمان ملل « در تعیین کرسی افغانستان بدون بی طرفی عمل می کند و از این موضوع برای اعمال فشار بر امارت استفاده می کند». امارت اسلامی طالبان ادعا دارند که آنها دولت قانونی افغانستان هستند. چراکه کنترل کامل ارضی را­ در اختیار دارند، جنگ را پایان داده و امنیت را برای همه افغان ها به ارمغان آورده است. با این وجود، این کشور در تلاش زیادی برای باز کردن مسیرهای دیپلماتیک است. به طوری که ۳۷۸ ملاقات علنی بین نمایندگان طالبان و دیپلمات های ۳۵ کشور که عمدتاً کشورهای خاورمیانه بوده(۳۵ درصد) بوده اما در این بین با چین بیشترین درگیری را داشته است. که این ترافیک تعاملات دیپلماتیک بدون وقفه درحال ادامه دادن است.  این درحالی است که تعدادی از کشورها هنوز سفیران خود را در افغانستان به طور رسمی دارند. از طرف دیگر، کشورهای غربی به طور کامل روابط دیپلماتیک خود را با طالبان قطع نکرده اند. چنانچه بیشتر تعاملات غربی با مقامات آژانس بین المللی انرژی در دوحه پایتخت قطر با دیپلمات هایی پایین تر از سطح سفیر که کشورهایشان را در جلسات نمایندگی می کنند، انجام می شود. این درحالی است که سازمان هایی مانند هیات سیاسی سازمان ملل متحد از مارس ۲۰۰۲ بدون وقفه در افغانستان فعالیت می کند. با این حال یکی از تلاش های دیپلماتیک طالبان رسیدن به کرسی افغانستان در سازمان ملل متحد است. همانطور که آمد امارت اسلامی بر این باور است که تصمیم به محروم کردن این گروه از کرسی افغانستان یا به عبارت دقیق تر، فقدان تصمیم برای تغییر وضعیت موجود، آنها را از دستیابی به رسمیت بین المللی و موارد دیگری مانند دسترسی به کمک ها توسعه ای و رفع تحریم ها باز می دارد. تلاش هایی که به نظر می رسد تاکنون مثمر ثمر نبوده است. این درحالی است که وضعیت کرسی افغانستان در سازمان ملل همچنان مبهم است. به طوری که از زمان روی کار آمدن طالبان تاکنون دوبار تصمیم گیری در مورد اعطای کرسی افغانستان در این سازمان به تعویق افتاده است.اما نکته مهم این است که هرچند این سازمان تصمیم گیری در مورد درخواست امارت برای تصاحب کرسی افغانستان را به تعویق انداخت اما به صراحت این درخواست را رد نکرد. درعین حال، به صراحت تصریح نکرد که نماینده قبلی دارای اعتبار باید در محل باقی بماند. اما این بن بست که  چه کسی باید به درستی نماینده کشور باشد، منجر به تداوم وضعیت موجود شده و یک دیپلمات نسبتاً جوان که به طور رسمی توسط هیچ دولتی منصوب نشده، کرسی کشور را اشغال کرده است. درواقع، باید گفت که روند اعطای کرسی افغانستان در هاله ای از ابهام قرار دارد. اما این ابهام تا جایی بوده که در تسلیم اعتبارنامه ها خود را نیز نشان داده است. براساس قواعد داخلی سازمان ملل برای اعتبارنامه، یک رئیس دولت یا وزیر امورخارجه باید حداقل یک هفته قبل از افتتاح مجمع عمومی سازمان ملل، استوارنامه خود را برای نمایندگان خود تسلیم کند. اما در مورد افغانستان موضوع فرق دارد. به طوری که در سال ۲۰۲۱ یک نامه به تاریخ ۱۴ سپتامبر ۲۰۲۱ از نماینده دائمی افغانستان در سازمان ملل متحد در نیویورک و یک نامه دیگر به تاریخ ۲۰ سپتامبر همین سال از وزارت امور خارجه افغانستان داشت. همچنین، در سال ۲۰۲۲ نامه اول به تاریخ ۶ سپتامبر ۲۰۲۲ از سوی کاردار موقت افغانستان به یازمان ملل و سپس نامه دوم در ۱۷ سپتامبر ۲۰۲۲ از سوی وزارت امور خارجه افغانستان ارسال شد(Rutting,2023). درواقع، امیرخان متقی، وزیر امور خارجه امارت اسلامی در سپتامبر ۲۰۲۱ نامه ای به آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل ارسال کرد و سهیل شاهین ، سخنگوی امارت اسلامی مستقر در دوحه را به عنوان نماینده دائم آنها معرفی و از او درخواست اعتبار کرد. با این حال فعلا در کرسی افغانستان وضعیت عجیبی است. چرا که یک دیپلمات جوان منصوب شده توسط دولتی که دیگر وجود ندارد کرسی افغانستان را به دست گرفته است. به طوری که نصیر احمد فائق در مورد جایگاه خود در این کرسی گفته بود که دیگر نماینده دولت گذشته نیست و از امارت اسلامی کنونی در افغانستان نیز نمایندگی نمی کند بلکه تنها نماینده «گروه های تحت ظلم در افغانستان» است.

او پس از استعفای نماینده دائمی افغانستان، غلام محمد اسحاق زی در دسامبر ۲۰۲۱، سکان نمایندگی دائمی افغانستان در نیویورک را برعهده گرفت.ماموریت دائمی افغانستان در سازمان ملل متحد در ۱۶ دسامبر ۲۰۲۱ بدون اشاره به اینکه چه کسی او را منصوب کرده، جایگاه جدید فایق را در یک توئیت رسمی علنی کرد. این درحالی است که نامه به سازمان ملل که از او به عنوان سرپرست ماموریت افغانستان در سازمان ملل نام برده شده است، علناً منتشر نشده است. اگرچه این رویکردها جایگاه افغانستان را در سازمان ملل پیش از پیش مبهم کرده اما به نظر می رسد که این تصمیم به سادگی باز گذاشته شده و به نفع هیچ یک از دو طرف برای این گرسی گرفته نشده است و تنها فایق به عنوان نماینده پیش فرض افغانستان در سازمان ملل باقی مانده است. زیرا تصمیمی برای فرد دیگری گرفته نشده است. به طوری که در فهرست اخیر ماموریت سران کشورهای عضو سازمان ملل، فایق همچنان به عنوان نماینده افغانستان ذکر شده.

اما طالبان؟

همانطور که آمد به رسمیت شناختن مهم ترین هدف سیاست خارجی امارت اسلامی است. هدفی که به طور جدی توسط این دولت پیگیری می شود. به طوری که این کشور پذیرش استوارنامه سفیر خود توسط چین را در دسامبر ۲۰۲۳ به عنوان « فصل مهم» یاد گرد. چراکه این اولین بار که یک کشور به طور رسمی این عمل را انجام داد. با این حال، به نظر می رسد علی رغم این پیشرفت ها این کشور دربرای رسبدن به این هدف مسیر طولانی و دشواری در پیش دارند. به طوری که حتی کشورهای نزدیک به طالبان تاکنون این گروه را به رسمیت نشناخته و برای شناسایی شرایطی دارند. به طور مثال،سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، بلافاصله پس از به قدرت رسیدن طالبان، به رسمیت شناختن کامل آن را به تشکیل «دولت فراگیر» منوط کرده است. به طوری که این رویکرد در جریان نشست سپتامبر ۲۰۲۳ فرمت مسکو که در روسیه درمورد افغانستان  با حضور پنج جمهوری آسیای مرکزی، چین، هند، ایران و پاکستان نیز حضور داشتند، تکرار شد.  با این وجود، امارت اسلامی بارها تاکید کرده که حق داشتن کرسی افغانستان در سازمان ملل را دارد. زیرا تمام افغانستان را در کنترل دارد. در نامه ۲۰۲۱ امیرخان متقی، از سازمان ملل درخواسته کرده بود که امارت اسلامی را بپذیرد چراکه اشرف غنی، رئیس جمهور پیشین برکنار شده و دیگر به عنوان رئیس دولت نیست و ماموریت نماینده منصوب جمهوری اسلامی تمام شده و او دیگر نماینده افغانستان نیست. امارت همچنین، از تصمیم مجمع عمومی سازمان ملل در ۶ دسامبر ۲۰۲۱ برای ادامه به رسمیت شناختن غلام محمد اسحاقزی به عنوان نماینده دائمی افغانستان در سازمان ملل نیز انتقاد کرد. همچنین، انعام الله سمنگانی معاون سخنگوی در جریان جنجالی که بین فایق و نعیمی رخ داده بود گفت که : تنها راه حل این است که کرسی افغانستان در سازمان ملل به دولت فعلی افغانستان داده شود(Rutting,2023).

بنابراین، موضوع اینکه چه کسی باید بر این کرسی تکیه بزند همچنان حل نشده باقی مانده است و وضعیت آن مبهم است. این درحالی است که امارت اسلامی می داند که برای به رسمیت شناخته شدن و تصاحب کرسی افغانستان در سازمان ملل باید به خواسته های جهانی تن دهند و در برابر آنها از خود انعطاف نشان دهند. در غیر این صورت در میانه بی تحرکی طالبان به خواسته های جامعه جهانی، علی رغم تلاش های  دیپلماتیک این گروه، امارت اسلامی نه تنها به رسمیت شناخته نخواهد شد بلکه وضعیت کرسی افغانستان نیز همچنان مبهم باقی خواهد ماند. امری که روند شناسایی را برای این گروه دشوار و سخت خواهد کرد. بنابراین، ترافیک دیپلماتیک طالبان درحالی که این گروه چشم به تصاحب کرسی سازمان ملل دوخته اند بستگی به انعطاف امارت اسلامی دارد.

 

منابع

 

Rutting,Thomas(2023), “Whose Seat Is It Anyway” The UN’s (non) decision on who represents Afghanistan”, https://www.afghanistan-analysts.org/en/reports/international-engagement/whose-seat-is-it-anyway-the-uns-nondecision-on-who-represents-afghanistan/