تداوم فشارهای امارت اسلامی بر زنان و ضرورت بازنگری سیاست های جامعه جهانی در برخورد با طالبان

۲۰ دی (جدی)۱۴۰۲-۲۰۲۴/۱/۱۰

در ماه مه ۲۰۲۲ طالبان فرمانی صادر کردند که از زنان خواست فقط چشمان خود را نشان دهند و به آنها توصیه کرد که برقع بپوشند، مشابه محدودیت هایی که درزمان حکومت قبلی طالبان بین سال های ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱ وجود داشت. درواقع طالبان از زمان روی کار آمدن خود قوانین سختگیرانه زیادی را بر زنان اعمال کرده اند که هرچند با واکنش های مختلف داخلی و جهانی رو به رو بوده اما نه تنها این روند قطع یا محدود نشده بلکه به نظر می رسد تشدیدتر نیز شده است. به طوری که براساس قوانین طالبان زنان اکنون از رفتن به مدارس متوسطه و دانشگاه ها، کار با سازمان های دولتی و غیردولتی، رفتن به پارک ها و سالن های ورزشی و مواردی دیگر محروم شده اند. در همین رابطه، در تازه ترین مورد طالبان برای نخستین بار زنانی را در کابل به دلیل «بدحجابی» دستگیر کرده اند که با موج شدیدی از واکنش های بین المللی و داخلی همراه شد. به طوری که این اقدام به گفته فعالان حقوق زنان در افغانستان، تلاشی از سوی این گروه برای محدود کردن بیشتر زنان و دور کردن آنها از زندگی عمومی است. این اقدام اما پای واکنش تند رهبران جهادی افغانستان را نیز به میدان انتقاد از طالبان گشود. به طوری که عبدالرب رسول سیاف از رهبران جهادی سابق افغانستان در صفحه اجتماعی ایکس خود آورده است که « بر اساس کدام قانون شرعی به جان زنی که محرم اش نیستی دست می زنی و او را مورد لت و کوب قرار می دهی و او را به زندانی می بری که مردها زندانبانان آن هستی. او همچنین گفته است که تاکنون اتفاق آراء برای زندانی کردن مردان وجود ندارد چه رسد به زندانی کردن زنان که زندانبانان آن مرد هستند». ریچارد بنت، گزارشگر ویژه سازمان ملل متحد در امور بشر در افغانستان نیز در واکنش به این اقدام طالبان آورده که این اقدام منجر به محدودیت بیشتر و بر آزادی بیان و تضعیف سایر حقوق زنان شده است. بنت از طالبان خواست که این زنان را فورا و بدون قید و شرط آزاد کنند. همچنین، هیئت معاونت سازمان ملل متحد در افغانستان روز چهارشنبه در پستی نسبت به بازداشت خودسرانه فعالان آموزش دختران افغان ابراز نگرانی کرد. اما ذبیح الله مجاهد، سخنگوی طالبان اما این بیانیه سازمان ملل را رد کرد و گفت که « هیچ دستگیری خودسرانه صورت نگرفته و اقدامات آنها براساس قوانین شرعی است».

 اما علاوه بر این، سازمان ملل در گزارشی در ماه دسامبر ۲۰۲۳ آورده که رژیم طالبان برخی از زنان را برای محافظت از آنها در برابر تهدید خشونت مبتنی بر جنسیت به زندان فرستاده است. مقامات طالبان به  هیئت معاونت سازمان ملل متحد در افغانستان گفتند که زنانی که اقوام مردی برای اقامت ندارند یا اقوام مردشان تهدیدی برای امنیت آنها تلقی می شوند، به زندان فرستاده شده اند. این درحالی است که مشخص نیست که آیا این دستورات براساس ارجاعات دادگاه بوده است یا خیر. برخی از مقامات طالبان اظهار کرده اند که در مواردی که نگرانی های امنیتی برای یک بازمانده دارند، او را برای محافظت به زندان زنان می فرستند، شبیه به نحوه استفاده از زندان ها برای اسکان معتادان به مواد مخدر و افراد بی خانمان در کابل. هیئت سازمان ملل گفت:« حبس کردن زنان در زندان ها، خارج از اجرای قوانین کیفری و به منظور تضمین حمایت از آنها در برابر خشونت مبتنی بر جنسیت، به منزله محرومیت خودسرانه از آزادی است. زنانی که از قبل در شرایط آسیب پذیری در یک محیط تنبیهی قرار دارند، احتمالاً تاثیر منفی بر سلامت روحی و جسمی آن ها می گذارند، دوباره قربانی می شوند و پس از آزادی آنها را در معرض خطر تبعیض و انگ قرار می دهند». اما گزارش نشان می دهد که یک چارچوب روشن و منسجم برای عدالت در افغانستان وجود ندارد که به طور قابل توجهی مانع از روند گزارش دهی و رسیدگی به خشونت مبتنی بر جنسیت می شود. این درحالی است که ابهام پیرامون قوانین شرعی بار سنگینی را بر دوش زنان می گذارند(Mukhtar,2023).

این شرایط منجر شده که سیاست های ضدزنان طالبان، همراه با یک نظام مردسالارانه شجاعانه، افغانستان را به پایین ترین کشور در فهرست زنان، صلح و امنیت در سال ۲۰۲۳ تبدیل کرده است. درواقع، تقریباً بلافاصله پس از سقوط کابل در  آگوست ۲۰۲۱، طالبان دستاوردهای بیش از دو دهه ای که زنان در سیاست، حکومت داری، آموزش، صحت و سکتور خصوصی به دست آورده بودند را به عقب برگرداند. طی چند ماه، طالبان قانون اساسی افغانستان را که دولت موظف به حمایت و ارتقای حقوق بشر کرده بود، به حالت تعلیق درآورد و وزارت امر به معروف و نهی از منکر را جایگزین وزارت امور زنان کرد.  از طرف دیگر، براساس گزارش های مختلف، اقدام به خودکشی در میان زنان و دختران افغان افزایش یافته است و درحال حاضر از هر چهار اقدام به خودکشی سه نفر را زنان تشکیل می دهند. باید گفت، که در سایه رژیم ستمگر و زن ستیز طالبان، زنان افغان خود را در سفری خطرناک می بینند که در آن حقوق آنها به طور سیستماتیک پاک می شود. با این حال، در میان این تاریکی، روحیه مقاومت، عاملیت و کنشگری زنان افغان پدیدار شده که به نمونه ای از شجاعت و منبع الهام در سراسر جهان تبدیل شده است. فضاهای مدنی و اجتماعی برای زنان افغانا هرروز محدود می شود. بیش از ۹۰ فرمان صادر شده توسط طالبان حقوق اساسی برای تحصیل، آزادی رفت و آمد، کار و اشتغال، محافظت در برابر خشونت مبتنی بر جنسیت، مشارکت سیاسی و اجتماعی، دسترسی به مراقبت های صحی، آزادی بیان و دسترسی برابر به منابع را سلب کرده است. به طور مثال، در زلزله فاجعه بار هرات، بیش از ۹۰ درصد تلفات را زنان و کودکان را تشکیل می دهند. در برابر چنین شرایط وخیم، زنان افغان از ساکت شدن خودداری کرده اند. علیرغم تهدیدهای احتمالی به بازداشت خودسرانه، شکنجه، زندان و ناپدید شدن اجباری آنها به خیابان آمده اند و صدای خود را برای بازپس گیری حقوقی که به ناحق و غیرقانونی از آنها گرفته شده است، بلند کرده اند. این سرپیچی و مقاومت در تضاد کامل با تصویر زنان افغان به عنوان قربانیان منفعل در جریان تهاجم ناتو در سال ۲۰۰۱ قرار دارد. دو دهه بعد، در سال ۲۰۲۱، زنان افغان در برابر ظهور مجدد طالبان ناامید نشدند.  با این وجود، سیاست های عقبگردانه و واپسگرایانه امارت اسلامی علی رغم مقاومت هایی که از سوی زنان وجود دارد، روندی شتابان از تغییر نقش هایی زنان که در دو دهه گذشته برای خود تعریف کرده اند ایجاد کرده و آنها را در مسیر شکل دهی به کنشگرانی منفعل هدایت داده است. اعمال سیاست های طالبان در برابر زنان درحالی که هیچ مکانیزم جدی و قوی در برابر آن چه در داخل و چه از سوی جامعه جهانی وجود ندارد، منجر به آن شده که هویت زنان در افغانستان بیش از بیش در معرض خطر قرار بگیرد. این درحالی است که ابزارهای جامعه جهانی مانند محدودیت کمک ها، فشار و حتی گزینه تعامل با طالبان تاثیر جدی در بهبود وضعیت زنان در افغانستان نداشته بلکه بر روند محرومیت عمومی نیز تاثیرگذار بوده و بحران زنان در این کشور را به معمایی پیچیده مبدل ساخته است. به عبارت دیگر، یکه تازی طالبان در برابر زنان درحالی که به نظر می رسد جامعه جهانی در برخورد با طالبان مستاصل به نظر می رسد، منجر به به حاشیه رفتن جایگاه زنان شده است. بنابراین، جامعه جهانی باید در روند برخورد خود با طالبان به دنبال روش های دیگر باشند. دو سال گذشته و سیاست های زن ستیزانه طالبان نشان می دهد که روش های جهانی نتوانسته بر طالبان فشار وارد کند بلکه این گروه جسورتر از گذشته به اقدامات خود ادامه داده اند. درنهایت، باید گفت که جهان برای جلوگیری از اعمال بیشتر سیاست های زن ستیزانه طالبان در عین تعامل با طالبان و بازنگری در روش های خود، فضای بیشتری به شنیده شدن صدای زنان افغان را بدهد و در قدرتمند دیده شدن آنها به عنوان یک نیروی تاثیرگذار کمک کند. درواقع، اکنون بازنگری در سیاست های جهان در برابر طالبان به یک ضرورت جدی و اساسی مبدل شده و بحث زنان به یک اولویت مهم در برخورد با مسئله افغانستان باید در دستور جدی قرار بگیرد. درغیر اینصورت باتوجه به  آنچه در دو سال گذشته رخ داده زنان به طور کامل و به روشی عجیب از صحنه اجتماع افغانستان پاک خواهند شد که تبعات آن طبیعتاً پیامدهای ویرانگر داخلی و جهانی خواهد داشت.

منابع

Mukhtar,Ahmad(2023), “Taliban imprisoning women for their own protection from gender-based- violence, “U.N.report says”, https://www.cbsnews.com/news/taliban-imprisoning-women-protection-from-gender-based-violence-un-report/