سیاستفرهنگ و اجتماع

حضور زنان افغان در گفتگوهای بین الافغانی

۱۵ شهریور (سنبله) ۱۳۹۹ –  ۲۰۲۰/۹/۵

آلیسا پانگ

با آزادیِ همه زندانیان باقیمانده طالبان در هفتۀ گذشته، اعلام شد که پنج زنِ افغان آمادۀ ملاقات با این گروه تندرو در مذاکرات آتیِ صلح ماه سپتامبر هستند. بدین ترتیب در میان این زنان، فوزیه کوفی، فعال و مبارز برجستۀ حقوق زنان افغانستان، فاطمه گیلانی، فعال سیاسی و کارشناس حقوق اسلامی، شهلا فرید استاد حقوق دانشگاه کابل و فعال حقوق زنان، شریفه زرمتی، سیاست ‌مدار محلی در منطقه شرقی پکتیا و حبیبه سرابی، اولین والیِ زن در افغانستان، حضور داشتند.

حضور این زنان پس از ماه ها گفتگو پشت درهای بسته در دوحه قطر، که حتی دولت افغانستان نیز از شرکت در آن منع شده بود، تغییر و تحولی خوشایند خواهد بود. گرچه با سقوط طالبان در نوزده سال پیش، حقوق زنان در قوانین جدید مندرج گردیده و امروزه شاهد پذیرشِ نقش زنان به عنوان صاحبان مشاغل و کسب و کارهای مختلف یا اعضای پارلمان (البته در میزانی به صورت نامتناسب و کم) هستیم؛ لیکن بانو شهرزاد اکبر، رئیس کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان در رابطه با چالشِ تبدیلِ قوانین به تغییری ملموس و محسوس در زندگی زنان بدون دراختیار داشتن مقامی رسمی و دولتی بحث کرده است.

اگرچه ورودِ نوپا و نورس به این عرصه گامی مهم و رو به جلو می باشد، لیکن تعداد پنج زن تا حدزیادی کمتر از تعداد حضار در طرف مقابل بود؛ چراکه شانزده عضو دیگر از تیم دولت افغانستان همگی مرد، و طرف طالبان نیز کلا مرد هستند. به گزارش واشنگتن تایمز، مذاکرات صلحِ مورد انتظار، دوره ای از اقدام و عمل برای افغانستانِ پس از جنگ را تعیین خواهد کرد. انتظار می رود که مذاکرات در کنار تصمیم گیری پیرامون سرنوشت طالبانِ مسلح، تصویب تغییرات در قانون اساسی، و حمایت از حقوق زنان و اقلیت ها؛ آتش بسی پایدار را نیز برقرار سازد.

عبدالله عبدالله، رئیس شورای عالی مصالحه ملی، اذعان کرد که کابل اکنون “با عزمی راسخ برای انعکاسِ صدای قوی و متحد مردم افغانستان به منظورِ صلحی پایدار و باعزت آماده گفتگوها است”. لیکن افغانستان ممکن است چندان هم برای ایجاد “صلحی پایدار و با عزت” که عبدالله از آن صحبت می کند، آماده نباشد. چراکه به گزارش گاردین، بسیاری از زنان افغان نگران هستند آزادی هایی که طی دو دهه گذشته بدست آورده اند در جریان این گفتگوها فدا شود.

طالبان به طور مبهم و غیر شفافی بیان کرده اند تازمانی که مواردی چون تحصیل و اشتغال زنان مطابق با قوانین اسلامی و فرهنگ افغانستان باشد، آنها مخالفتی با تحصیل و اشتغال زنان ندارند. بااین حال، بسیاری از افغان ها گمان می کنند که طالبان تنها تحت فشار بین المللی این سخنان را مطرح می کنند. به هرروی، زنانی که در این گفتگوها حضور خواهند داشت برای حفظِ آزادی هایی که به سختی آنها را به دست آورده اند، مصمم اند. همانطور که فوزیه کوفی نیز اذعان داشت، “طالبان باید درک کنند که آنها با افغانستانِ جدیدی روبرو هستند، که آنها باید زندگی در آن افغانستان را فراگیرند.”

در چند هفته گذشته، زنانِ حاضر به گفتگو تهدید شده اند. به طور مثال، در ۱۴ آگوست، فوزیه کوفی، نماینده سابق پارلمان افغانستان و یکی از معدود زنان در هیئت پان-افغان که در مذاکرات غیررسمی با طالبان در سال ۲۰۱۹ حضور داشت، مورد حمله و دست راستش مورد اصابت گلوله قرار گرفت؛ آن هم درست زمانیکه دولت و طالبان اعلام کردند که برای گفتگوها آماده هستند.

وی به عنوان یکی از منتقدان برجسته طالبان براین باوراست که تلاش برای نجات جانش مسئلۀ تازه و جدیدی نیست. چراکه اولین مورد از سوء قصد به وی در سال ۲۰۱۰ بود. هنگامی که وی پس از مراسمِ روز جهانی زن در حال بازگشت به کابل بود، افراد مسلح به سمت او شلیک کردند. بدین ترتیب، شهرزاد اکبر با مشارکتِ تعداد کمی از زنان در این گفتگوها، نگران از افزایش حملات به بازیگران سینما، فعالان سیاسی و مدافعان حقوق بشر است.

به گفته وی: “[این یک] الگوی نگران کننده از حملات هدفمند است که می تواند به طور منفی بر اعتماد و اطمینان به روند صلح تأثیر بگذارد.” همچنین گیلانی، که رئیس جمعیت هلال احمر افغانستان است، افزود، “هر زنی در افغانستان از این بابت ترس و نگرانی دارد که… هر زمان تغییراتی در افغانستان رخ دهد … زنان آسیب می بینند.” رویترز علاوه بر حملات هدفمند، گزارش می دهد که بسیاری از زنان افغان از این نگرانند توافقی که در ماه فوریه بین ایالات متحده و طالبان امضا شده و خواستار عقب نشینی نیروهای خارجی است، باعث ظهور مجدد طالبان در سیاست افغانستان شود.

چنانچه کیت کلارک از شبکه تحلیلگران افغانستان مستقر در کابل نیز لب به بیانِ این احساس و نگرانی گشوده است. کلارک در کمال تعجب چنین اذعان می کند، “آیا طالبان قصد دارند از طریق مذاکره به توافق سیاسی برسند، یا این گفتگوها صرفا ابزاری برای خروج نیروهای نظامی ایالات متحده از میدان جنگ، و بیرون آوردنِ تعداد زیادی از زندانیان، پیش از یک فشار نظامی به کابل است؟”

با در نظر گرفتنِ ترس مجدد از عقب نشینی نیروهای آمریکایی به خاطر مصلحت سیاسی به دنبال لغو غیرمنتظرۀ سفر پیشنهادی ترامپ به کمپ دیوید، و قطع مذاکرات کوتاه مدت صلح با طالبان، پس از آنکه شورشیان یازده افغان و یک سرباز آمریکایی را کشتند؛ طبیعتا زنان نگران موقعیت و مواضعِ خود بوده و هستند؛ چراکه دولت افغانستان نیز پیشتر توسط مقامات آمریکایی به حاشیه رانده شده است.

به عنوان مثال، زلمی خلیلزاد، فرستاده ویژه کاخ سفید در مذاکرات، نسخه ای از توافق نامه پیشنهادی ماه سپتامبر را به رئیس جمهور افغانستان اشرف غنی ارائه داد- کمی قبل از آنکه آن را از وی بگیرد. اگر آزادی ۴۰۰ زندانی طالبان نبود؛ مذاکرات صلح ممکن بود برای ماه های آتی به تأخیر بیفتد. همراه با آزادی زندانیان قرار بود مذاکرات طی ۱۰ روز پس از امضای معامله انجام شود. دولت های افغانستان و ایالات متحده پیشتر ادامه حملات طالبان به افغانستان را دلیل تأخیر مذاکرات عنوان کرده بودند.

به گفتۀ دفتر شورای امنیت ملی افغانستان، آزادی بحث برانگیز “برای سرعت بخشیدن به تلاش ها جهتِ گفتگوهای مستقیم و آتش بسی پایدار و در سراسرکشور” انجام شده است. لیکن باز هم ترس و نگرانی همچنان وجود دارد، زیرا بسیاری از زندانیان به جرایم بزرگی متهم شده بودند. از یک سو نقش شورشیان به ویژه به دلیل مشارکتشان در حملات مهم جای نگرانی داشته، و از دیگر سو آزادیِ ۱۵۰ نفر دیگر از زندانیانی که در معرض اعدام بودند نیز بحثی قابل توجه و تامل است.

به طور کلی، در مورد چگونگی محافظت از حقوق زنان پس از آزادی زندانیان و گفتگوهای آتی، آن هم به صورت دقیق و جزئی، صحبت چندانی نشده است. صرف نظر از تأخیرهای مکرر مذاکرات، و اینکه چگونگی امکان دارد حقوق زنان به حاشیه رانده شود، مذاکره کنندگان معتقدند که اولین اقدام آنها فشار برای آتش بس است.

همانطور که پایگاه صبح جنوب چین[۱] به نقل از گیلانی نوشت، “من بسیار مشتاقم افغانستانی را شاهد باشم که شما در آن خود را در معرض خطر نبینید … و اگر ما اکنون به آن دست پیدا نکنیم، هرگز این امر اتفاق نخواهد افتاد.” پس از نزدیک به دو دهه جنگ در این کشور، افغان ها امیدوارند که بتوانند پایانِ جنگی را شاهد باشند که منجر به کشته شدن هزاران نفر و میلیون ها آواره شده است.

به هرروی می توان گفت این پنج زن نمایندۀ تمامیِ زنان افغان نیستند. همانطور که فرحناز فروتن که روزنامه نگار است اظهار داشت، “… خواست و مطالبۀ دختری در پایتخت کابل، با دختری که در ولسوالیِ پنجوی زندگی می کند متفاوت است.”

از دیگر سو برخی براین باورند، صرفا در مکان مذاکرات حضور داشتن نیز حائز اهمیت است. فوزیه کوفی توضیح می دهد، “در جلسات قبلی با طالبان [متوجه شدم] … حتی اگر ما [یعنی زنان افغان] صحبت نکنیم، با این حال حضور ما نشان می دهد که خواهان استقلال، برابری و حقوق خود هستیم” – این یعنی تغییری تدریجی در سیستم هایِ مردسالارِ ریشه دوانده در افغانستان. در مقابل، فروتن چنین اذعان می کند که، “مشکل در تفاوت مطالبات نیست. مسئله این است که برخی قصد دارند از این [اختلاف و تفاوت ها] به عنوان چكشی برای سرکوب ما استفاده کنند.”

به هرروی می توان گفت،با تغییرات نهادی جهت هموار کردنِ مسیر زنان، این روند از طریق همبستگی در گروه هایی مانند دفتر امور زنان ملل متحد برای افغانستان، شبکه زنان افغانستان، شورای زنان افغانستان و جمعیتِ انقلابی زنان افغانستان محقق می گردد، زیرا زمانی که گروه های حامی زنان به طور مداوم در جهت صلح تلاش کنند، صدای آنها بهتر شنیده می شود.

[۱] South China Morning Post

منبع: سایت سازمان صلح جهانی (OWP)

نمایش بیشتر

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا