آیا خوشبینی افغان ها از انتخاب بایدن به جاست؟
۲۴ آبان(عقرب)۱۳۹۹- ۲۰۲۰/۱۱/۱۴
تلاش برای کسب کرسی ریاست جموری در کاخ سفید یکی از تأثیرگذارترین رویدادهای سیاسی در جهان می باشد. نتیجه این تلاش به طور مستقیم یا غیر مستقیم بر روند تحولات جهانی اثرگذار است. در این میان، نتیجه انتخابات ۲۰۲۰ این کشور برای افغانستان نیز بسیار حیاتی بود. اکنون با گذشت یازده روز از انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده آمریکا و پیروزی جو بایدن با کسبِ اکثریت آراء الکترال و شکست رقیبِ خود دونالد ترامپ از یک سو، و حضور هیات های مذاکره کننده از طرف دولت افغانستان و همچنین گروه طالبان در قطر علی رغمِ به بن بست رسیدنِ گفتگوهای صلح و عدم توافق بر سر اختلافات موجود از سوی دیگر، برای بسیاری از ناظران و تحلیلگران سیاسی شک و نگرانی هایی پیرامونِ اهداف و تصمیم های سیاسی آتیِ جو بایدن دررابطه با کشور افغانستان ایجاد شده است. سوالاتی در این رابطه به ویژه در اذهان مردم افغانستان شکل گرفته است. پرسشهایی مانند اینکه آیا بایدن راهِ دونالد ترامپ را در خروج نیروهای ایالات متحده از افغانستان و همچنین تداوم مذاکرات بین الافغانی و به نتیجه رساندنِ آن ادامه می دهد یا خیر؟ نقشه جدید بایدن در افغانستان چیست؟ آیا شاهد استمرار نگاه پاکستانی او به افغانستان خواهیم بود؟
دونالد ترامپ با رایزنی و مذاکره با گروه طالبان، و میانجی گری برای آغاز مذاکرات بین الافغانی و همچنین فشار بر دولت افغانستان برای ورود به مذاکرات، توانست خود را به عنوان اهرمِ نفوذ مهمی برای قدم گذاشتن در مسیر پایان بخشی به سال ها جنگ و خشونتِ بی رحمانه در افغانستان به جهانیان نشان دهد. گرچه به نظر می رسد روند این مذاکرات با چالش مواجه شده است، لیکن باید انتظار آن را داشت که بایدن نیز ادامه دهنده ی مسیر ترامپ باشد؟ دررابطه با برنامه های این چهره ی دموکرات ها برای افغانستان، در حال حاضر نمی توان با قطعیت سخن گفت، چراکه از یک سو به گزارش دویچه وله فارسی پیش از این جو بایدن مطرح کرده بود که خروج کامل نیروهای آمریکا از افغانستان موجب بی ثباتی در منطقه خواهد شد، در حالی که از دیگر سو به گفته ی روزنامه هشت صبح، بایدن در یک مناظره تلویزیونی در برابر رقیبان انتخاباتی خود از حزب دموکرات در ایالت هوستون ایالت تگزاس گفته بود که سربازان امریکایی را از افغانستان خارج خواهد کرد.
برخی ناظران سیاسی چون فریدون آژند کارشناس مسائل افغانستان براین باور هستند که بر خلاف ترامپ، جو بایدن یک راهبرد مشخص و دوربردی در مورد منافع آمریکا در جهان دارد. بایدن نیز موافق خروج نیروهای خود از افغانستان است. اما بایدن بیشتر افغانستان را از عینک پاکستان می‌بیند. سال ها قبل زمانی که بایدن معاون رئیس جمهور باراک اوباما بود، در سفری به افغانستان به حامد کرزی رئیس جمهور آن زمان افغانستان گفته بود که پاکستان ۵۰ مرتبه برای آمریکا مهم‌تر از افغانستان است. بنابراین شاید بتوان گفت نقطه تمرکز بایدن بر پاکستان است. این در حالی است که عمران خان در تماس تلفنی خود به بایدن برای تبریک گفتن به او اعلام آمادگی کرد که در کنار آمریکا در روند صلح افغانستان مشارکت خواهد کرد. مسئله ای که شاید چندان هم در روند صلح مذاکرات به آن توجه نشد. در نظر گرفتن نقش پاکستان امری ساده است: اگر مذاکرات صلح شکست بخورد، پاکستان برنده خواهد شد، زیرا همچنان از طریق طالبان بر افغانستان تأثیر می گذارد، و اگر مذاکرات صلح موفقیت آمیز باشد، باز هم پاکستان نیز پیروز می شود، زیرا نفوذ آن به یک توافق نامه تقسیم قدرت بین طالبان و یک دولت بسیار ضعیف افغانستان می چربد. اما شاید بتوان گفت اگر ایالات متحد از منطقه خارج شود، اهرم فشار آن در منطقه دیگر همچون گذشته کار نخواهد کرد. بنابراین اگرچه جنگ در افغانستان برای بسیاری از مردم آمریکا ناخوشایند است و دولت جدید بایدن باید از توافق ناموفق بین دولت ترامپ و طالبان خارج شود و پشتیبانی از گفتگوهای صلح درون افغانستان را متوقف کند؛ لیکن به نظر نمی رسد خروج ایالات متحده نتیجه مطلوبی برای ایالات متحده و همچنین پروسه صلح به همراه داشته باشد، چرا که احتمالا نفوذ بیش از پیش پاکستان را با خود به همراه خواهد داشت. از دیگر سو برخی صاحب نظران سیاسی دیگر با خوشبینی از روی کار آمدن بایدن براین باورند که احتمال دارد وی به دموکراسی و ارزش های آن پایندی بیشتری داشته باشد و نگذارد تلاش های ۱۹ ساله در افغانستان از بین برود.
و از دیگر سو برخی همچون واشنگتن تایمز براین باور هستند که بایدن در حال حاضر بر سر یک دو راهی و فشاری از همه طرف رو به روست: در حالی که رهبران طالبان از وی خواستند که به سرعت به عقب نشینی نیروهای آمریکایی ادامه دهد، دولت مورد حمایت ایالات متحده در کابل خواستار یک رویکرد محتاطانه و یک تعهد سختگیرانه برای مبارزه با تروریسم است. به هرروی نباید فراموش کرد که در دوران اوباما بود که موضوع مذاکره صلح با گروه طالبان مطرح شد و دفتر سیاسی این گروه درقطر گشایش یافت. به همین خاطر چه بایدن و چه ترامپ بر مسیر مبارزه با تروریسم، اما هر یک بسته به موضع گیری های خاص و همچینین سیاست های کلیِ این قدرت جهانی در منطقه ادامه خواهند داد. سلطان برکت مدیر مرکز درگیری و مطالعات بشردوستانه در مرکز دوحه معتقد است که تصمیمات درباره کاهش نیروهای آمریکایی با انتخاب بایدن ادامه خواهد یافت تا به جنگ ۲۰ ساله در کشور خاتمه دهد. همچنین او معتقد است که به دلیل روابط خوبی که با کشورهای منطقه دارد، توانایی دارد آنها را در جریان افغانستان نگه دارد. همچنین به باور بسیاری از تحلیلگران ازجمله میثم وحیدی بعید است که بایدن توافق بین آمریکا و طالبان را رد کند. چرا که اولویت های او حل مسائل داخلی است. موضوعاتی همچون توافقنامه پاریس،معامله با چین، و مبارزه با کوید۱۹ در داخل آمریکا است. بنابراین،انتظار نمی رود که او جنگ در کشوری که هیچ برنده ای ندارد را از سر بگیرد. چنانچه بایدن در مصاحبه ای با شبکه ی سی بی اس در ماه ژوئیه اذعان کرد كه درصورتِ بازگشتِ طالبان به قدرت پس از عقب نشینی نیروهای آمریكایی، ایالات متحده “هیچ مسئولیتی” را برعهده نمی گیرد. زمانی که از بایدن سوال شد که آیا در صورت بازگشت طالبان به قدرت، ایالات متحده مسئولیتی خواهد داشت یا خیر؟ وی چنین پاسخ داد: “هیچ مسئولیتی”. “مسئولیت من این است که از منافع ملی آمریکا محافظت کنم و زنان و مردان کشورمان را در معرض خطر قرار ندهم … این آن کاری است که من به عنوان رئیس جمهور انجام خواهم داد.” او پیشنهاد کرده بود که بهتر است، نیروهای امریکایی از افغانستان بیرون شوند و به جای آن چند پایگاه در اختیار این نیروها در خاک پاکستان گذاشته شود. به گفته‌ی بایدن، این نیروها باید از طریق خاک پاکستان با حملات احتمالی تروریستی از افغانستان در برابر امریکا به مبارزه ادامه دهند.
به هرصورت، با آمدن جو بایدن به کاخ سفید باید منتظر تعیین استراتژی او در برابر افغانستان باشیم. در حال حاضر شواهد نشان می دهد که سیاست های او تغییراتی بنیادین در افغانستان به وجود نخواهد آورد و بیشتر در شکل تغییراتی اعمال خواهد شد تا محتوی. همچنین به نظر می سرد او تمایل به حفظ توافقنامه بین آمریکا و طالبان دارد مگر زمانی که طالبان خسونت را در کشور افزایش دهد.