سوژه زنانگی محور اصلی فیلم های الکا سادات

۱ اسفند(حوت)۱۳۹۹-۲۰۲۱/۲/۱۹

نام فیلم: در دهکده ای که ناقص العقل می دانند و زندگی نیم بها

نام کارگردان: الکا سادات

در ابتدای سال های پس از جنگ آمار در مورد وضعیت زنان و دختران افغانستان وحشتناک بود. چنانکه میزان تحصیل دختران و سواد آنها آمار ناراحت کننده ای را نشان می داد با وجود قانون اساسی سال ۲۰۰۴ که زنان طبق آن به عنوان شهروندان برابر شناخته می شدند، پس از زمان طالبان تغییری در وضعیت آنان به وجود نیامد. به عبارت دیگر، زنان افغانستان وضعیت فرازونشیبی را طی کرده است. در این میان دوره طالبان یکی از سخت ترین و تاریک ترین شرایط را برای زنان رقم زد. اعمال محدودیت های شدید بر وضعیت زندگی آنان و منزوی کردن بخش بزرگی از این جمعیت از تکان دهنده ترین اقدامات این گروه علیه زنان جامعه بود. پس از سقوط طالبان و بارقه هایی برای ایجاد زندگی بهتر تلاش های زیادی در سطح داخلی و بین المللی برای بهبود وضعیت زنان و بازتعریف جایگاه آنان در جامعه صورت گرفت. یکی از این تلاش ها  در صنعت سینما و فیلم سازی رخ داد. هنرمندان زیادی با سوژه قرار دادن زندگی زنان و شرایط آنان در تلاش برای به تصویر کشیدن زندگی و جایگاه آنها در جامعه هستند.

«در دهکده ای که ناقص العقل می دانند» یکی از فیلم هایی است که با محور قرار دادن زندگی زنان به روایت آن می پردازد. این فیلم ساخته الکا سادات فیلمساز افغان تلاشی برای ثبت هنرمندانه و بی واسطه از وضعیت زنان در افغانستان است.  الکا سادات متولد سال ۱۹۸۸ در شهر هرات افغانستان است. در سال ۲۰۰۳ همراه با خواهر بزرگ خود رویا سادات اولین شرکت فیلم‌سازی زنان را تاسیس کرد و بعد از ساخت چند فیلم مستند در افغانستان به ایتالیا رفت و سینمای مستند را در آنجا فرا گرفت. الکا سادات از چندین سال قبل تا به‌حال در کنار تولید فیلم‌های مستند (بلند و کوتاه) در چندین جشنواره ملی و بین المللی به عنوان داور شرکت کرده و هماهنگ‌کننده جشنواره بین‌المللی فیلم زنان- هرات نیز است. الکا در کارنامه هنری خود بیش از ۳۰ فیلم مستند (بلند و کوتاه) دارد و توانسته است ۱۷ جایزه ی ملی و بین‌المللی را به‌دست آورد. بیشتر فیلم‌های الکا سادات در مورد زنان و کودکان است و آخرین کار او در افغانستان، مستند بلند در مورد کماندوهای ویژه ارتش افغانستان است که حکایتی از زندگی، جنگ، عشق و مرگ در خط اول جنگ است. الکا در سال ۲۰۱۷ فیلمی مستند در مورد اطفال مهاجر افغانستانی در هلند ساخت و این مستند در چندین شبکه تلویزیونی هلند نمایش داده شد.

اکثر فعالیت هنری الکا سادات در بخش زنان متمرکز شده است. نخستین فیلم او که «سه نقطه» نام دارد که روایت گر داستان زندگی زنی در مرزهای افغانستان با ایران است. فیلمی که با استقبال گسترده جامعه جهانی رو به رو شد. الکا سادات در شسال ۲۰۱۳ به همراه خواهرش جشنواره بین المللی فیلم هرات را تاسیس کردند. هدف آنها این بود که فیلم های بین المللی را در معرض دید افراد بیشتری قرار دهند. الکا سادات در این رابطه می گوید: در افغانستان ما سینما نداریم. بنابراین، می خواستیم فیلم های بین المللی بیشتری در دسترس قرار دهیم. ما هرات را به عنوان محل برگزاری انتخاب کردیم. زیرا محلی است که زنان واقعاً از خانه های خود بیرون نمی ایند. ما می خواستیم به آنها فرصتی بدهیم تا فیلم های جدی ببینند و فرصتی برای دیدن وضعیت زنان در کشورهای دیگر داشته باشند(Bachechi,2014). . به همین جهت اکثر فیلم ها ی او با محوریت زندگی زنان افغان ساخته شده است.

همچنین فیلم«زندگی نیم بها» از دیگر ساخته های الکا سادات است که در زمینه به تصویر کشیدن زندگی زنان موفقیت امیز عمل کرده است. خانم سادات در مورد این فیلم می گوید که: در سال ۲۰۰۷ مصروف ساخت مستند ۱۲۳؟ در رابطه خود‌سوزی زنان در هرات بودم. در آن زمان هرات بیشترین آمار خود‌سوزی را داشت و جلو چشم من زنان زیادی جان باختند. برای تحقیق در مورد خودسوزی‌ها به خارنوالی (دادگستری) هرات رفتم و ماریا بشیر در آنجا کار می‌کرد، اگر چه حیطه کاری او جرایم ترافیک بود اما او تلاش می‌کرد به مشکلات زنان رسیدگی کند، آنجا بود که خواستم از زنی فعال و توان‌مند فیلم بسازم تا انگیزه‌ای شود برای زنان در خانه. در آن سال‌ها بیشتر فیلم‌سازان بین‌المللی در مورد زنان افغانستان فیلم ساختند و بیشترین فیلم‌ها در مورد ناتوانی زنان بود. اما ماریا زنی بود که با وجود مشکلات و تهدیدات موجود در افغانستان همچنان مبارز بود و تلاش می‌کرد. انگیزه من دقت به توانایی زنان بود که خوشبختانه در حین ساخت این مستند، ماریا بشیر رییس دادگستری هرات شد و او اولین زن در افغنستان بود که به این مقام رسید. ماریا بشیر شخصیت مرکزی فیلم حدود ۳ سال می‌شود که از وظیفه‌اش برکنار شده و دولت تا به‌حال هیچ مسوولیت رسمی برایش نداده است. ماریا بشیر با تاسیس دفتر خدمات حقوقی برای زنان، با وجود مشکلات فراوان همچنان به فعالیت‌های حقوقی خود ادامه می‌دهد. نتیجه این امر ساختن این فیلم شد(بی بی سی فارسی،۱۳۹۶).

این فیلم، حکایت تنها زن دادستان افغانستان در هرات را به نام ماریا بشیر حکایت می کند که با قاچاقچیان مواد مخدر، گروه های مافیایی و مجرمان سروکار دارد. او در تلاش برای مبارزه علیه خشونت زنان در کشور است. همچنین فیلم چندین مورد تجاوز و خشونت خانگی را نشان می دهد. همچنین سرگذشت عروس هایی را به تصویر می کشد که هنوز کودک هستند.

 همانطور که گفته شد، «زندگی نیم‌بها» حکایت زندگی یک زن وکیل است که با خشونت دیرینه‌ی جامعه‌ی مردسالار می‌جنگد. چرا او شخصیت اصلی فیلم است؟ الکا سادات پاسخ می‌دهد: «من خودم همیشه راجع به زنان افغانستان یک‌طرفه قضاوت می‌کردم. فکر می‌کردم زنان افغان به چادری خلاصه شده‌اند. این چیزی است که در فستیوال‌ها و مجلات خارجی دیده بودم.فقط یک چادر برقع بود و نوشته شده بود: زن افغان، که در چندین نمایشگاه آن را دیدم. می‌خواستم شخصیت دیگری را نشان بدهم، چون ما از این شخصیت‌ها هم در افغانستان داریم. بیشتر زنها برای بیرون آمدن از خانه مشکلاتی دارند، اما زنان شاغلی هم هستند، مثل زنی که وکیل است».

الکا سادات فیلمسازی را خودآموزی کرده است. «زندگی نیم‌بها» پنجمین فیلم اوست که هزینه‌اش را مانند دیگر فیلم‌هایش خود بر عهده گرفته و آن را بدون حامی و تهیه‌کننده‌ی فیلم ساخته است. او به گروه کوچکی از فیلمسازان افغان تعلق دارد که در سالهای گذشته پای به میدان گذاشته‌اند و با تصاویری قوی مقصودشان را بیان می‌کنند. اغلب آنها هرگز آموزش ندیده‌اند و فیلم‌هایشان با هم فرق دارد. با این همه یک چیز پیوندشان می‌دهد، اینکه همگی می‌خواهند داستانشان را بیان کنند و از دوربین استفاده می‌کنند تا کلیشه‌ها را بشکنند.

منابع

۱٫بی بی سی فارسی(۱۳۹۶)،« دو فیلم در مورد زنان در آپارات»، قابل دسترس در: https://www.bbc.com/persian/arts-41682651.

۲٫دویچه وله فارسی(۲۰۰۸)، « زندگی نیم بهای زنان افغانی»، قابل دسترس در: https://www.dw.com/fa-ir/%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D9%86%DB%8C%D9%85%D8%A8%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%DB%8C/a-3784059.

۳٫Bachechi,Carla.(2014), “ALKA SADAT:EMPOWERING WOMAN IN AFGHANISTAN THROUGH FILM”, https://www.bpeace.org/blog-afghanistan/280-alka-sadat-empowering-women-in-afghanistan-through-film.