سر تیتر خبرهاکتابخانهنخستین خبرها

کتابِ “خون خون را می شوید: جنگ صد ساله ی افغانستان”؛ نوشته ی فیل هالتون

۸ اسفند (حوت) ۱۳۹۹ – ۲۶ / ۲/ ۲۰۲۱

– عنوان کتاب: “خون خون را می شوید: جنگ صد ساله ی افغانستان “
– نویسنده: فیل هالتون
– ناشر: Dundurn
– سال انتشار: ۲۰۲۱
– زبان: انگلیسی
کتابِ “خون خون را می شوید: جنگ صد ساله ی افغانستان”؛ نوشته ی فیل هالتون

نویسنده ی کتابِ “خون خون را می شوید” فیل هالتون، فردیست که خود همواره در مناطق جنگی و یا سایر مناطق پرمخاطره از پنج قاره زندگی و کار کرده و یا در سفر بوده است. وی به مدت سه دهه به عنوان یک افسر ارشد در ارتش کانادا خدمت کرد، و پیش از اینکه به طور تمام وقت به نویسندگی بپردازد، به عنوان مشاور دفاعی و امنیتی کار می کرد.

همان طور که در معرفی کتاب “خون خون را می شوید” آمده است، کتاب حاضر در ۲۱ فصل بینشی روشن و صریح از نویسنده مرتبط با جنگ در افغانستان و ریشه های عمیق آن را ارائه می دهد. برکسی پوشیده نیست که جنگ در افغانستان باعث ریخته شدنِ خون های زیاد و برباد رفتنِ ثروت در این کشور گردیده و همچنین باعث شده است تا قدرت های غربی بدون دستیابی به پیروزی به فکرِ خروج از افغانستان باشند.

اما آن گونه که نویسنده در معرفی کتاب اذعانی می کند، این پروسه از جنگ و درگیرهایِ ظاهرا بی پایان در افغانستان، با برخی موارد مترادف بوده است –مواردی چون جهاد جهانی، قبیله گرایی شایع و حکمفرما، و یا تجارت مواد مخدر- اما حتی اگر از آنها به عنوان علل جنگ و درگیری اشاره و ذکر شود، این ها در واقع نشانه ها و علائم هستند.

نویسنده چنین مطرح می کند که –نقطه ی آغاز و منشا- درگیری و نزاع های جاری در افغانستان، به جای شروع پس از حادثه ی ۱۱ سپتامبر و یا رویدادِ “حمله” شوروی در سال ۱۹۷۹ به این کشور، با اصلاحات اجتماعی اعمال شده توسط امیر امان الله در سال ۱۹۱۹ آغاز شد. اما قدرت های غربی نتوانسته اند تشخیص دهند که شکایات و نارضایتی هایِ مشروع محرک بوده و باعث می شوند مردم محلی به شورش در افغانستان روی بیاورند.

بنابراین مسائل و موضوعاتی که جنگ و درگیری در این کشور را بنا نهاده ریشه ای عمیق داشته است، چنانکه درگیری های اجتماعیِ صدساله بر سر مسائل سکولاریسم، مدرنیته و قدرت متمرکز شکل گرفته است. بنابراین به باور نویسنده اولین قدم برای دستیابی به یک “راه حل” برای “مشکل” افغانستان، داشتن دید و بینشی صریح و شفاف از آن چیزیست که به واقع محرک و باعث و بانیِ درگیری و جنگ های اخیر گردیده است.

اما در ادامه به بررسی دیدگاه ها و نظرات مطرح شده دررابطه با کتاب حاضر پرداخته می شود:
دکتر هوارد جی كومبس، دانش آموخته ی مطالعات جنگی، از كالج نظامی سلطنتی كانادا دررابطه کتاب حاضر براین باور است که: “کتاب خون خون را می شوید، روایتی کاملا خواندنی از یک قرن جنگ بی پایان در افغانستان است. این کتاب بستر و درک ارزشمندی از ابعاد انسانیِ یک جنگ و درگیری را ارائه می دهد، -یعنی- شرایطی که در دو دهه گذشته غرب به نوعی در آن فرو رفته است.”

همچنین گریم اسمیت، روزنامه نگار برنده جایزه امی و نویسنده کتاب پرفروش “سگ ها دارند آنها را می خورند: جنگ ما در افغانستان ” نیز دررابطه با کتاب حاضر چنین نوشته است: “یک واقعیت عجیب در مورد جنگ افغانستان این است که بسیاری از سربازانی که ما برای جنگ با طالبان – گروه شوروشی که نام آنها به عنوان دانشجو یا دانش آموزِ یک مکتب مذهبی ترجمه می شود- اعزام کردیم، خود در پی دانش رفته، محقق شدند، و خود در مورد تاریخ و مردم جنوب آسیا دانش آموخته و تعلیم یافتند. برخی از این جنگجو-محققان (warrior-scholars) عمیقا مطالعه داشته و توانستند در هر مکان و موقعیتی مقاومت کرده و دوام آورند. فیل هالتون بخشی مثال زدنی از این سنت است، مورخ دقیق و ریزبینی که واقعیت های افغانستان را می داند اما از محدودیت های درک هر فرد خارجی نیز آگاه است. روایت گسترده ی او قرائتی اساسی و بنیادین برای هر دانشجوی مطالعات جنگ یا هر فرد کنجکاویست که مشتقاق است در مورد اینکه چرا ارتش های ما بهتر از اسلاف و گذشتگانِ خود عمل نکردند، بداند.”
همچنین سرهنگ دوم اندرو. بی. گادفری، دانش آموخته ی دکتری دانشکده فرماندهی و ستاد ارتش کانادا نیز در رابطه با کتاب حاضر چنین نوشته است: “تاریخ و سیر تحولات افغانستان غالبا به همان اندازه که برای بسیاری از افراد خارجی پیچیده می باشد، اسرارآمیز و مبهم است؛ اما هالتون در این مروری کاملا مفصل با خوانشی سهل و روان از صد ساله گذشته ی افغانستان، به طرز ماهرانه ای این ابهام را مرتفع و آشکار می سازد. او با ترکیبِ تحقیقاتی گسترده و منابع دست اول از واقعیت و حقایقِ میدانِ عمل، یک چاشنی و مبناییِ بسیار ارزشمند برای آشکار ساختن دلایل بسیاری از درگیری های اخیر در افغانستان را در اختیار ما قرار داده است.”

همچنین سرهنگ بازنشسته چارلز.اس. اُلیویِرو نیز براین باور است که: “هالتون ضمن آنکه سعی در گره گشایی از موضوعی کاملا پیچیده دارد، از سبکی روان و ساده برخوردار است که او از این سبک برای اثرگذاری در این تاریخِ به خوبی پژوهش شده و بسیار خواندنی افغانستان استفاده کرده است. نویسنده به گونه ای کاملا هوشمندانه بیش از یک قرن به عقب برمی گردد تا ثابت کند که ریشه ی دشمنی و عداوت های کنونی به شرایطی پیش از اینکه شوروی یا غرب خود را در جنگ افغانستان درگیر و پابسته یابند، بر می گردد. این کتاب خوانشی ضروری برای هر شخص خارجیست که مایل به درک و ارزیابیِ مناسبی از بسیاری جناح ها، قبایل، رهبران، خانواده ها و بازیگران منفرد و تعاملات بسیار پیچیده و مبتنی بر وفاداریِ آنها می باشد. به علاوه، هالتون در ارائه تاریخ افغانستان اثر خوب و شایسته ای انجام داده است. او به درستی چنین نتیجه گرفته است، در حالی که بیشتر ناظران ممکن است به اشتباه مشکلات و معضلاتِ فعلی افغانستان را در حملات سپتامبر ۲۰۰۱ (یا حتی حمله شوروی در ۱۹۷۹) دنبال و جستجو کنند، لیکن در حقیقت، این برداشتی غلط و نادرست بوده و… آنها در تشخیص این که درگیری های جاری یک درگیری داخلی بین عناصر جامعه افغانستان می باشند، و همچنین در تشخیص این که بازیگران غربی –چه بازیگرانِ نظامی، بشردوستانه و سیاسی- تنها این جریانِ درگیری را تشدید کرده اند؛ ناتوان بوده اند … این کتاب خوانشی آگاه کننده و همچنین ضروری برای آن افرادیست که نیروهای نظامیِ اعزامی را به مناطقی از جهان وارد می کند که درک کاملی از آنها ندارند.”

و یا می توان به نظر سرهنگ بازنشسته الکس راف، از هنگ سلطنتی کانادا دررابطه با کتاب خون خون را می شوید اشاره کرد؛ وی معتقد است “ای کاش پیش از اولین اعزام من به قندهار افغانستان در سال ۲۰۰۷ یا حتی ماموریتِ دوم من در سال ۲۰۱۲ به کابل، کتابِ خون خون را می شوید برای خواندن در دسترس بود. وگرنه من خواندن این کتاب را برای کل تیم رزمی یا گروه ضربتِ خود اجباری می کردم. این کتاب تجزیه و تحلیلی دقیق، و جامع اما به آسانی قابل درک دربرگیرنده ی ریزه کاری های پیچیده و تو در تو از تاریخ افغانستان، سیاست، روابط قبیله ای و مبارزات قدرت است.”
همچنین دکتر عایشه احمد، از دانشگاه تورنتو و نویسنده کتاب “جهاد و شرکا: بازارهای سیاه و قدرت اسلام گرایان” نیز دررابطه با کتاب حاضر براین باور است که: “از طریق این تاریخ سیاسی فراگیر، جامع و گسترده از افغانستان، هالتون ثابت می کند که یکی از جنگجو-محققانِ برجسته ی کانادا است. کتابِ خون خون را می شوید، ترکیبی از تحقیقات دقیق علمی و تجربه ی میدانی، در یک داستان جذاب پیرامونِ جنگ پایدار افغانستان است.”

از دیگر سو مایکل جی وارد، سرلشکر بازنشسته، معاون فرماندهی مأموریت آموزشی ناتو افغانستان ۲۰۰۹-۲۰۱۰ نیز دررابطه با کتاب حاضر چنین نوشته است: “فیل اثر قابل توجه و چشم گیری را در زمینه ی وقایع نگاریِ عینی و ایجاد درکی منحصر به فرد دررابطه با مسئله ی پیچیده ی تحولات سیاسی و اجتماعی معاصر از منظر افغانستان ایجاد کرده است. درگیری ها و نزاع ها بین شرکای استراتژیک و دشمنان افغانستان، جامعه بین المللی، ائتلاف و دولت های وقت، پس زمینه و بستری برای شیوه های نفوذ و وفاداری های شخصی، قبیله ای و قومی افغانستان که مبارزات قدرت داخلی را شکل داده اند می باشد. چیزی که درک آن برای خارجی ها بسیار دشوار است. گرچه این آن واقعیست که روایتِ پایدارِ جاری را به عنوان نتیجه ای از این «بازی بزرگ» نشان می دهد، اما فیل با به تصویر کشیدن نکات ریز و ظریف پیرامونِ اینکه چگونه رهبران افغانستان به طور مداوم قدرت های بزرگ را برای اهداف خاص خود اهرم ساخته اند، این موضوع را به گونه ای متفاوت نشان داده است. کتاب حاضر اثری بسیار موثق و خواندنی است که داستان را در حدود ۱۰۰ سال تحول، پیشرفت و پسرفت از نو بازگویی می کند.”

و در نهایت، سرهنگ تُد استریکلند، فرمانده دانشکده فرماندهی و ستاد ارتش کانادا نیز چنین می گوید: “درک افغانستان و تحولات آن، دانش و اطلاعاتی بنیادی و اساسی در تاریخ سیاسی این کشور را می طلبد. در این کتاب، فیل هالتون موضوعی پیچیده و روایتی بسیار خواندنی و دقیق را مطرح ساخته که به راحتی برای هر علاقه مند به این منطقه قابل دسترسی می باشد. کتاب حاضر همچنین به این امر می پردازد که چگونه این موضوع به موضوع روز تبدیل شده است. در این کتاب، فیل هالتون نشان داده که مسیر ۱۱ سپتامبر و فراتر از آن، در واقع خیلی زودتر آغاز شده بود. وی با دنبال کردنِ پیچ و خم های قرن گذشته و آشوب در تاریخ افغانستان، روایتی را ایجاد کرده است که یک تاریخ بسیار پیچیده را برای دانشجوی معاصر به راحتی قابل دسترس می سازد.”

شاید اگر بخواهیم در یک جمله کتاب حاضر را خلاصه کنیم باید گفت که نویسنده براین باور است: درگیری کنونی در افغانستان تماما به مداخله ی غرب در این کشور مرتبط نبوده، بلکه اوضاع فعلی افغانستان بخشی از جنگ صد ساله بر سر مسائل مدرنیته، سکولاریسم و تمرکز قدرت است.

به دلیل نو و تازه بودنِ کتاب حاضر تاکنون بررسی و بازبینی های فراوانی از آن صورت نگرفته است، لیکن به طور کلی به نظر می رسید به نوعی نویسنده قصد داشته نقش کشورهای خارجی، مداخله ی آنها در افغانستان، و ظهور جنگ خشونت و درگیری در این کشور را به تاریخ و سرگذشت این کشور حواله کرده و به نوعی دست دولت های غربی از خون و خون ریزی های جاری را پاک کند.

به همین خاطر شاید بتوان گفت در نظراتِ مطرح شده ی فوق الذکر پیرامونِ کتابِ حاضر؛ اغلبِ افراد خود نظامیانِ خارجیِ دخیل در این عرصه بوده و به نوعی خواندن این کتاب برتفکرات و احساسِ ندامت آنها سرپوش گذاشته و دلیلی برای پشیمانی از مداخلات نظامی و عذاب وجدان ناشی از آن ندیده و این احساس را قالب می کند که اوضاع آشفته و خشونت بار افغانستان از تاریخ سیاسی آن نشات می گیرد و نه اقدامات نیروهای نظامی خارجی.

به هرروی نمی توان منکر شد که افغانستان و تاریخ سیاسی و همچنین حکومت های روی کار آمده در آن با افت و خیزهای بسیار و همچنین با چالش هایی ناشی از اختلافات و درگیری های قومی، دینی و از هم گسستگی های مدام مواجه بوده است، لیکن از دیگر سو نباید قضیه در اذهان عمومی به سمتی جهت دهی شود که نقش و منافع قدرت خارجی زیر سایه ی درگیری ها و منازعاتِ تقریبا همیشگی در این کشور به دست فراموشی سپرده شود.

در پایان می توان اشاره کرد که در قسمت ابتدایی کتاب و پیش از آغاز فصل اول، نویسنده دو نمودار از نمای ساده سازی شده ی قبایل پشتون و همچنین سلسله ی بارکزی ۱۸۲۶-۱۹۷۸ را به تصویر کشیده، که در اینجا دو نمودار مذکور نشان داده می شود.

نمودار 1 نمودار 2

نمایش بیشتر

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا