نگاهی به فیلمِ “برف قرمز”؛ به کارگردانیِ ماری کلمنتس

۸ اسفند (حوت) ۱۳۹۹ – ۲۶ / ۲/ ۲۰۲۱

– نام فیلم: “برف قرمز “
– کارگردان: ماری کلمنتس
– نویسنده: ماری کلمنتس
– ژانر: درام
– محصول سال: ۲۰۱۹
– محصول کشور: کانادا
– زبان: انگلیسی- پشتو
– بازیگران: Asivak Koostachin, Tantoo Cardinal, Samuel Marty, Tarun Keram, Michelle Thrush, Link Baker, Mozhdah Jamalzadah, Steven Cree Molison …

فیلمِ برف قرمز؛ داستان درد، غم، شجاعت، اعتماد، دوستی و بقا

برف قرمز روایتِ یک ماجراجویی دراماتیکی است که از زمانی آغاز می شود که دیلن، شخصیتِ اول فیلم و یک سرباز گویچین از قطب شمال کانادا، در شبیخونی در منطقه ی پنجوایی، قندهار افغانستان به دست طالبان گرفتار می شود. جریانِ دستگیری و بازجویی او توسط یک فرمانده طالبان، حافظه پنهان وی از خاطرات مربوط به عشق و مرگ دختر عموی اسکیمویش، آسانا را برای وی زنده می کند. (IMDB, 2019)

اما در ادامه ی فیلم می بینیم که دیلن با یک خانواده پشتون ارتباط گرفته و هنگامی که آنها با یکدیگر فرار می کنند، دیلن به شباهت های مابین فرهنگ های خودشان -ظلم و ستم ها، فشارها، ضررو زیان ها و مهارت های زنده ماندن، به ویژه در اوج کولاک شدیدِ برف و بوران- پی می برد.

بنابراین با مشاهده ی فیلم برف قرمز می توان گفت، در حالی که کارکردان و نویسنده ی فیلم، ماری کلمنتس که بیشتر برای ساختِ مستندهایش معروف بود، در این اولین فیلمِ بلند خود چشم بینندگان را به بیان جزئیات و داستان سراییِ جامع و کاملی جذب کرده است.

بدین ترتیب درجریان فیلم مشاهده خواهید کرد در حالی که از یک سو فیلم برف قرمز به زیبایی فیلم برداری شده است، در کنار آن روایتی فراموش نشدنی از عشق، رهایی، رستگاری و نقش خانواده را نیز به نمایش می گذارد. مهارت های کلمنتس به عنوان یک فیلمسازِ مستند امکان انتقالی روان به فیلم های بلند را نیز برای وی فراهم می کند، زیرا فیلم برف قرمز در هر لحظه برروی جریانِ جذابِ داستان و تاثیر شخصیت ها پیش می رود.

به باور برخی شاید بتوان در فیلم حاضر یکی از شخصیت های قابل تامل و تاثیرگذار را شخصیتِ “امان”، مترجم دیلن دانست، زیرا می بینیم که طالبان چه تاثیرات عمیقی نه تنها برروی کشور او بلکه بر زندگی و خانواده اش نیز داشته است. امان که به عنوان معلمی برای کشورش خدمت کرده خود را با ترور و خشونت مواجه می بیند که در ادامه به تشریح بیشتر نقش او می پردازیم. (Rideout, 2020)

برف قرمز برنده جوایز متعددی از جمله بهترین فیلم نامه، بهترین فیلم بلند و بهترین کارگردانی در جشنواره بین المللی زنان در فیلم ونکوور، محبوب ترین فیلم دراماتیک کانادایی در جشنواره بین المللی فیلم ونکوور، وهمچنین برنده بهترین درام بلند کانادایی در جشنواره بین المللی فیلم ادینبورگ شد.

همچنین لازم به ذکر است که مضامین هویتی و مکانی نیز موضوعات تهییج کننده و انگیزشیِ مناسبی را در بیان روندِ داستان مطرح می کند. سوالاتی چون این که: “آیا واقعا دیلن سربازی از یک سرزمین اشغالی برای اشغالِ سرزمین دیگری است؟” خود می تواند آغازی برای تامل در مسائل هویتی و یا طرح مباحثی چون غیر و غیریت از یک سو و یا پیوندهایی فرامرزی و انسان محور باشد.

چشم اندازی الهام بخش از هویت، به عنوان نجات و رستگاریِ خود

به باور باربارا گوسلاوسکی، ماری کلمنتس، نویسنده و کارگردانِ سرخپوستی قابل تحسین و تمجید است که به طرز ماهرانه ای از ابزارهایی کاملا سینمایی برای تبدیل روایتی آشنا از یک سرباز گروگان گرفته شده در افغانستان به یک چشم انداز الهام بخش از هویت به عنوان نجات و رستگاریِ خود استفاده می کند. با روایت هایی از یک باور قدیمی و نادرست مبنی بر اینکه اینوئیت ها یا اهمان اسکیموها ۱۰ هزار کلمه برای “برف” دارند، کلمنتس یک داستان کاملا شگفت انگیز و در عین حال غم انگیز از عشق اول را در برابر روایتِ سرسختی از تلاش برای بقا را نمایش می دهد. (Goslawski, 2020)

دیلن (با بازیِ اسیوک کوستاچین)، یک سرباز گویچین-کانادایی، در یک منطقه دور افتاده از افغانستان توسط طالبان گرفتار و به همراهِ مترجمِ خود، امان، دختر بزرگِ امان، خاطره (مژده جمالزاده) و پسر کوچک وی، طاهر، اسیر می شود. در طول بازجویی توسط رامیز (کِین ماهون)، فرمانده شرور این گروه طالبان، دیلن یک سری بازگشت و مرور خاطراتی به گذشته ی خود دارد.

چنانچه در این زمان از فیدبک هایِ وی به گذشته ی خود، ما او را در دوران نوجوانی در خانه شان در سرزمین های شمال غربی کانادا می بینیم. اتفاقاتی شوک آور که ضرباتی روحی به دیلن وارد کرده و منجر به ثبت نام وی در نیروهای مسلح کانادا شد، مرگ دختر عمو و دوست دخترش، آسانا؛ خاطرات برادر کوچکترش، جوجو؛ و توصیه های دلنشین مادربزرگش روت است. (Lacey, 2020)

اما خاطراتِ عشق و مرگِ آسانا، دیلن را آزار می دهد؛ چراکه دیلن اصرارِ دوست داشتنی و دل فریبِ آسانا در خلقِ کلماتِ مختلف برای برف را به یاد می آورد. در این زمان صحنه های به تصویر کشیده می شود که افغان ها با خودشان و همچنین با دیلن برخورد پیدا می کنند. آنها در مورد کشورشان و در مورد اینکه با این خارجی چه باید بکنند با یکدیگر بحث می کنند.

علی رغمِ برخی سکانس های ناجور و دیالوگ های نامناسب، این بحث و گفتگو میانِ طالبان و دیلن در مسیری پرمعنا و مفهوم انعکاس می یابد. چنانچه در جریان فیلم می بینیم درحالی که این فرمانده طالبان از کلیشه های فیلم “گاوچران ها و سرخپوستان ” لذت می برد، اما این صحنه بیشتر دل شکستگی روابط مردم بومی با استعمارگران آنها را آغاز می کند. فرمانده طالبان برسر دیلن فریاد می زند تا به انگلیسی صحبت کند، و پاسخ های سرسختانه این سرباز به زبان گویچین جوی عصبی ایجاد می کند.

اما جادوی واقعی در فیلم برف قرمز وقتی اتفاق می افتد که کارگردان روی دیلن تمرکز کند. چنانچه کارگردان هوشمندانه تصمیم می گیرد برای بیشترِ فیلم، بازیگر نقش اصلی خود را در نمایی نزدیک و بسته تر نگه دارد. همچنین می توان گفت ساختار زمانیِ متناوب به خوبی در نمایش فیلمِ برف قرمز کمک کرده است. بنابرایم شخصیت و گذشته ی دیلن هر دو کاتالیزوری برای بازگشت به زمان و مکانی هستند که درد درونی او برای اولین بار پدیدار شده است. همچنین گذشته ی وی جایی است که دیلن درونی ترین قدرت خود را پیدا خواهد کرد. (Goslawski, 2020)

فیلم برف قرمز نمایش نامه نویسیِ به موقع و به وقتی از ماری کلمنتس را نشان می دهد؛ چرا این فیلم هم با مداخله ی اخیر کانادا در جنگ افغانستان و هم افزایش حقوق بومیان در چند سال گذشته سروکار دارد. از آنجا که نیروهای کانادایی در سال ۲۰۱۴ عقب نشینی کردند، ما به این امر آگاهیم که این فیلم قبل از آن به وقوع پیوسته است، با این وجود می توان گفت در این فیلمِ امپرسیونیستی، نشانگرهای زمانیِ کمی وجود دارد.

به هر روی اهمیتِ کار وی در این است که کلمنتس در این فیلم موفق شده ایده های پراکنده ای را به هم پیوند داده، و برروی موضوعاتی به همان اندازه دور از ذهن چون معضلِ خودکشی در جوامع شمالی کانادا، روحیات معنوی گویچین، ممنوعیت تحصیل زنان افغان و ظهور طالبان بپردازد.

زمانی که یک جنگجوی طالبان از دیلن می پرسد، “شما در سرزمین من درحال محافظت از کشور خود هستید؟”؛ این امر خود طیف گسترده ای از مسائل مربوط به سرزمین و مالکیت آن، و همچنین بحثِ اینجا(خود) و خارج از کشور (غیر) را مطرح می سازد. کلمنتس، همانطور که با نوشتن کتاب هایی چون Iron Peggy (2020) و الهام گرفته از جنگ جهانی اول تا داستان بومی یونان باستان عصر آهن، موفق شده ارتباط بزرگی بین داستان های ملل نخستین و جهان خارج ایجاد کند؛ با فیلمِ برف قرمز نیز، داستان سراییِ بصریِ موفقی مطابق با آن جاه طلبی های حماسی را به تصویر می کشد. (Smith, 2020)

کشف ابعادِ پنهان در فیلم برف قرمز

بنابراین به واسطه ی اتفاقاتی چون دستگیری دیلن توسط طالبان و سپس فرارِ وی، به بارو بسیاری فیلم حاضر شباهت هایی را بین آنچه گویچین ها در زندگیِ استعماریِ کانادا تجربه کرده اند و آنچه مردم افغانستان پس از ۱۱ سپتامبر تجربه کرده اند را، روشن می سازد. در حقیقت می توان گفت، برف قرمز پس از آنکه کلمنتس تصاویر جنگ افغانستان را مشاهده و خانواده ای را دید که شبیه خانواده اش بود، ایجاد شد.

در ادامه ی فیلم، دیلن یاد می گیرد که از این شباهت ها برای به چالش کشیدن طالبان و خریدن زمان پس از کشته شدن تیمش و ربوده شدن وی توسط طالبان استفاده کند، طالبانی که گمان می کنند وی آمریکایی است و امیدوارند که برای بازگشت دیلن پیشنهاد مالی خوبی دریافت کنند؛ لیکن زمانی که فرمانده گروه طالبان درمی یابد که دیلن یک بومی کاناداست، همه ی امید آنها برای کسب منفعتی مالی از بین می رود. رامیز که امیدش از دریافت مبلغ مالی ناامید شده است، به سمتِ بحث و جدل دررابطه با هویت دیلن می رود.

او به دیلن می گوید: “شما سرخپوست ها همیشه در فیلم ها بازنده هستید.” اما دیلن تحت تاثیرحرف های او قرار نگرفته و با نگاهی به چشمان فرمانده ی طالبان، جسورانه می گوید: “و سرخپوستانِ شما این گونه نیستند؟”

اما همانگونه که هویتِ دیلن رامیز را شوکه کرد، در ادامه فرضیاتِ دیلن دررابطه با اینکه واقعا چه کسی دشمن است نیز تغییر می کند؛ چراکه وی می بیند چطور امان، مردی که به عنوان مترجم برای کانادایی ها کار می کرد، از یک سو به واسطه ی تحصیل کرده بودنش از طرف طالبان به عنوان یک خائن؛ و از دیگر سو ازجانب خرجی ها برای کمک به طالبان در آدم ربایی دیلن، به عنوانِ فردی خائن درک می شود.

پس از نجات دیلن توسط دختر امان، یعنی خاطره، خاطره دیلن را آگاه می کند كه دولت وی با وعده ی امنیت جانی و ویزا برای كمك به آنها، از افغان های تحصیل كرده ای مانند امان استفاده می كند، اما بعدا آنها را به بهانه ی افتادن در تله و دام طالبان به حال خود رها می کند. گرچه در این فیلم توضیحی دراین باره داده نشده است، اما می توان حدس زد که دیلن معنی وعده های محقق نشده ی این چنین را به خوبی می داند.

به هرروی، در این حین و بین که امان، خاطره و طاهر درصدد هستند به پاکستان بروند، دیلن نه تنها عاشق دختر جسورِ “دشمن” بلکه همچنین دوستارِ امان و طاهر نیز می شود. بدین ترتیب، اگرچه فیلم با یک داستان عاشقانه غم انگیزی آغاز می شود که دیلن را وادار به ترک خانه و سرزمین های مادری خود ساخته و در نهایت او را از خانه و خانواده اش جدا و آواره می کند، اما در ادامه می بینیم که داستان عاشقانه دیلن و خاطره، و همچنین ارتباط با یک خانواده افغان، او را به سرزمین زادگاه خود باز می گرداند.

به باور برخی تحلیلگران این فیلم، کلمنتس با روشن ساختن شرایطی که در آن یک مرد بومی عمیقا عاشق یک زن قدرتمند افغان می گردد، نه تنها موفق به ایجاد روابطی ناشناخته و غیرقابل کشف شده، بلکه همچنین در باز کردنِ گره هایی پنهان در روایت های کلیشه ای در مورد زنان مسلمان افغان و همچنین مردان بومی در ارتش کانادا نیز موفق بوده است.

برف قرمز یک روایت مهم در مورد جهانی که ما در آن زندگی می کنیم، چگونگی زندگی در آن و ارتباط با یکدیگر است. شاید بتوان گفت مهمتر از همه این فیلم در مورد زیبایی و درد عشق از دست رفته و کشف شده باشد. (Sabah, 2020)

منابع

– Goslawski, Barbara, (2020), “Red Snow Review: An Inspiring Vision of Identity as Its Own Salvation”, https://thatshelf.com/red-snow-review-an-inspiring-vision-of-identity-as-its-own-salvation/
– IMDB, (2019), “Red Snow”, https://www.imdb.com/title/tt6670074/
– Lacey, Liam, (2020), “RED SNOW: IMPRESSIONISTIC DISPLACEMENT STORY TIMELY BUT OVERSTUFFED”, https://www.original-cin.ca/posts/2020/3/12/red-snow-impressionistic-displacement-story-timely-but-overstuffed
– Rideout, (2020), “SNOW STORM: OUR REVIEW OF ‘RED SNOW’”, http://intheseats.ca/snow-storm-our-review-of-red-snow/
– Sabah, Sumbal, (2020), “Marie Clements’s film Red Snow illuminates unexplored relationships”, https://www.martlet.ca/marie-clementss-film-red-snow-illuminates-unexplored-relationships/
– Smith, Janet, (2020), “Marie Clements’s Red Snow takes a head-spinning trip through the Arctic and Afghanistan”, https://www.straight.com/movies/1371186/marie-clementss-red-snow-takes-head-spinning-trip-through-arctic-and-afghanistan