سی‌ودومین سالروز خروج شوروی از افغانستان؛ نقش روسیه در تحولات امروزی چیست؟
۲۳ اسفند (حوت) ۱۳۹۹ – ۱۳ / ۳/ ۲۰۲۱
خروج شوروی از افغانستان
بیست و ششم دلو برابر با سی و دومین سالروز خروج نیروهای نظامی شوروی از افغانستان در چنین روزی در سال ۱۳۶۷، آخرین سرباز شوروی با عبور از پل دوستی در حیرتان، به تجاوز ۹ ساله افغانستان پایان داد.
خروج آخرین سرباز از نیروی صدهزاری شوروی از افغانستان در ۲۶ دلو ۱۳۶۷، به یک مرحله دشوار و خونین تاریخ افغانستان نقطه پایان گذاشت.
شوروی در جنگ ۹ ساله افغانستان ۱۳ هزار کشته و ۳۵ هزار زخمی داد، اما صدها هزار افغان را قربانی تجاوز خود کرد.
با تجاوز شوروی به افغانستان، این کشور به کانون داغ جنگ سرد میان دو ابر قدرت شوروی و امریکا تبدیل شد.
بسیاری از کشورهای بلوک کمونیستی از شوروی و کشورهای اسلامی و غرب به رهبری آمریکا از مجاهدین افغانستان حمایت کردند.
اگرچه شوروی مجبور به خروج از افغانستان شد و ابر قدرت شوروی هم فروپاشید، اما جنگ افغانستان پایان نیافت.
سی و دو سال پس از آن روز هنوز هم جنگ افغانستان قربانی می‌گیرد. حالا امریکا، رقیب اصلی شوروی از سال ۱۳۸۰ در میدان جنگ افغانستان حضور دارد.
امریکا یک سال پیش با گروه طالبان توافق‌نامه صلح امضا کرد. دولت افغانستان هم در حال گفت‌وگو با این گروه است.
اما پرسش اصلی این است که روسیه به عنوان کشور جانشین شوروی، چه نقشی در تحولات جدید افغانستان به ویژه روند صلح این کشور دارد؟
عمر صمد، عضو ارشد شورای اتلانتیک در امریکا می‌گوید: “با طالبان که اخیرا با آن‌ها هم گفت‌وشنود داشته و از لابلای حرف‌ها چنین معلوم می‌شود که روسیه خواهان پیش‌رفت در روند صلح است و آن را به نفع خود می‌داند. روسیه معلوم‌دار می‌دانیم که چند قضیه را حایز اهمیت می‌داند. یکی موضوع مبارزه با همان نوع تروریزمی که متوجه روسیه است، مثل داعش و گروه‌های دیگری که در آسیای مرکزی هستند. در عین زمان، موضوع مواد مخدر است، امنیت سرحدات است، امنیت آسیای مرکزی است و روابط که روسیه با چین دارد و بعضی کشورهای دیگری مانند ایران و رقابت‌های که روسیه با امریکا دارد، این‌ها همیش جز البته ملاحظات جیوپولیتیک و اقتصادی روسیه پنداشته می‌شود.”
اما فاروق فردا، تحلیلگر و روزنامه‌نگار آزاد در لندن باور دارد که روسیه با حمایت از طالبان در پی تامین منافع خود در منطقه است.
آقای فردا بدین باور است: “روسیه در حال حاضر به‌حیث کشور مستقل روی صلح افغانستان باید عمل بکند، اما این کشور در تبانی با طالبان، ایران و پاکستان به اقداماتی دست می‌زند که در آینده نزدیک و دور چراغ سبز روشنی را به نمایش نمی‌گذارد. امروز می‌بینید که مناسبات دو کشور افغانستان و روسیه در حدی که باید نیست. این همه تاثیرات نقش مریض سیاستگذاران روسیه در قبال مساله افغانستان است.”
اما روسیه در سطح منطقه در تلاش چیست؟
عارف سحر پژوهش‌گر امنیت بین‌المللی و مبارزه با تروریزم در لندن می‌گوید: “روسیه به صورت سنتی کشورهای آسیای میانه را به عنوان حوزه نفوذ خود می‌بیند و در آنجا منابع عظیم از نفت و گاز وجود دارد و و روسیه همیشه تلاش کرده تا کنترول و تلسط‌اش را در این حوزه حفظ کند، امریکا دارد تلاش می‌کند که نفوذش را در افغانستان، آسیای میانه و خاور میانه کم‌رنگ کند و این مساله طبعا که خلا قدرت را اینجا خلق می‌کند و روسیه از آن به نفع خود استفاده می‌کند. این مسائل باعث می‌شود که در سطح منطقه روسیه به عنوان یک بازیگر مقتدر دوباره مطرح شود.”
به گفته آقای سحر، روسیه در سال‌های اخیر تلاش کرده تا به طالبان کمک‌های نظامی و اقتصادی کند تا نقش امریکا در افغانستان تضعیف شود.
اما طالبان اتهام حمایت روسیه از این گروه را رد می‌کند.
ذبیح‌الله مجاهد سخنگوی این گروه به رادیو آزادی گفت که در جنگ کنونی آنان از تسهیلات کشورهای دگر نه، بل از سلاح و مهمات خود این گروه استفاده می‌کنند که یا در جنگ از طرف مقابل کسب کرده‌اند و یا هم از گذشته به آنان مانده‌است.
با این‌همه، وزارت دولت در امور صلح افغانستان می‌گوید که کشورهای منطقه از جمله روسیه نقش تاثیرگذاری در روند صلح افغانستان دارد.
ناجیه انوری سخنگوی این وزارت به رادیو آزادی گفت: “کشورهای همسایه و منطقه نقش بسیار مهمی در روند صلح افغانستان دارند. ایران، پاکستان و سایر کشورهای منطقه از جمله روسیه نقش تاثیرگذاری بر این روند دارند. از همین خاطر ایجاد و تقویت اجماع‌شان در روند صلح یک امر حتمی بوده و دولت افغانستان به‌خاطر ایجاد این اجماع و تقویت آن به‌طور متداوم کار کرده و در حال کار می‌باشد.”
با این حال، روسیه از حامیان و متحدان بزرگ افغانستان است و از تلاش‌های واشنگتن برای پایان دادن به جنگ در افغانستان از طریق مذاکرات بین افغان‌ها حمایت کرده‌است.
چندی پیش یک هیئت گروه طالبان از مسکو دیدار کرد.
شیرمحمد عباس ستانکزی، رئیس هیئت طالبان در ۲۹ جنوری پس از گفتگو با مقام‌های روسی گفت که این گروه انتظار دارد که امریکا به وعده‌اش مبنی بر خروج نیروهایش تا ماه می آینده از افغانستان، عمل کند.
بسیاری از کشورهای منطقه و جهان از روند صلح افغانستان حمایت کرده‌اند و مقام‌های حکومت افغانستان و سران گروه طالبان هم برای پیش‌رفت در گفت‌وگوهای صلح و ایجاد اجماع منطقه‌ای به کشورهای منطقه سفر کرده‌اند.
منبع: رادیو فردا