پیامدهای بسیج و خیزش مردمی در برابر طالبان
۳ تیر (سرطان) ۱۴۰۰ – ۲۴ / ۶/ ۲۰۲۱
پیامدهای بسیج و خیزش مردمی در برابر طالبان
بسیج کننده جامعه
یعقوب یسنا
چند روز است که طالبان پی هم شهرستان ها (ولسوالی ها) را به ویژه در سمت شمال افغانستان تصرف می کنند. طالبان تعدادی از شهرستان ها را در جنگ تصرف می کنند و حکومت از شهرستان هایی عقب نشینی می کند، اینچنین شهرستان ها به دست طالبان می افتند.
سقوط پی هم شهرستان ها موجب واکنش مردم در سمت شمال شد. هم زمان با این واکنش ها بسم الله محمدی سرپرست وزارت دفاع شد. پس از این واکنش ها و سرپرستی بسم الله محمدی در وزارت دفاع، بسیج و خیزش مردمی در سمت شمال افغانستان در برابر طالبان به راه افتاد. گفته می شود تا سی هزار تن در سمت شمال در این بسیج و خیزش مردمی اشتراک خواهند کرد.
پیش از این ارگ ریاست جمهوری مخالف بسیج و خیزش مردمی علیه طالبان بود. موضع ارگ این بود که بسیج و خیزش مردمی به جزیره های قدرت در افغانستان می انجامد. بنابراین حکومت با خیزش های مردمی مخالف بود.
اما فعلا دیده می شود که ریاست جمهوری با تعدادی از سران جهادی و… برای بسیج و خیزش مردمی در برابر طالبان توافق کرده است. اگرچه این توافق رسمی و کتبی نیست و در این باره حکومت اعلامیه ای صادر نکرده است، اما بین حکومت و تعدادی از سران جهادی و افراد با نفوذ محلی به طور شفاهی توافقی صورت گرفته است. احتمال دارد که این هماهنگی بین حکومت و سران جهادی توسط بسم الله محمدی صورت گرفته باشد.
تاثیرگذاری بسیج و خیزش مردمی
اگر بخواهیم تاثیرگذاری بسیج و خیزش مردمی را در برابر طالبان بررسی کنیم، باید گفت خیزش مردمی در کوتاه مدت می تواند در برابر طالبان تاثیرگذاری خوبی داشته باشد. زیرا بسیج و خیزش مردمی می تواند موجب شکست طالبان به ویژه در سمت شمال افغانستان شود.
طالبان خاستگاه قومی دارد. یعنی اکثر اعضای طالبان از یک قوم افغانستان استند. اما مردم سمت شمال افغانستان اکثرا تاجیک، اوزبیک و هزاره استند. بنابراین مردم تاجیک، اوزبیک و هزاره از نظر قومی نمی خواهند که محل زندگی آنها توسط طالبان تصرف شود. از این نظر، مردم را به زودی می توان علیه طالبان بسیج و آماده‌ی جنگ کرد و جلوی پیش روی طالبان را گرفت.
اما مهم این است که خیزش مردمی را در کوتاه مدت و درازمدت چگونه می توان مدیریت کرد. آیا استفاده از خیزش مردمی، مقطعی و کوتاه مدت باشد یا درازمدت؟ اگر کوتاه مدت باشد، چگونه می توان این خیزش های مردمی را جمع کرد؟ اگر درازمدت باشد، توسط کدام نهاد حکومتی باید خیزش های مردمی را اداره کرد؟
نگرانی ها از بسیج و خیزش های مردمی
نگرانی نخست این است که چرا حکومت افغانستان نمی خواهد یا نمی تواند با استفاده از پولیس و اردو با طالبان بجنگد و طالبان را سرکوب کند. در این بیست سال چرا حکومت در برابر طالبان مدارا، تحمل و… داشته است که طالبان این همه قدرتمند شده است. حکومت با وجود پولیس و اردو چرا مردم را با طالبان درگیر جنگ می سازد. درگیری مردم با طالبان موجب می شود که طالبان از مردم محلی انتقام گیری و کینه کشی کنند، چنان که گویی شما با ما می جنگید.
نگرانی دوم این است که آیا بسیج و خیزش های مردمی موجب تعدد آدرس های جنگ با طالبان نمی شود؟ یعنی هر گروهی طبق مصلحت و منافع خود وارد جنگ و صلح با طالبان نمی شوند؟ اگر چنین اتفاقی افتاد، حکومت چگونه می تواند خیزش های مردمی را مدیریت کند؟
نگرانی سوم این است، گروه هایی که برای خیزش علیه طالبان بسیج می شوند، بین خود درگیر نخواهند شد. درگیری های گروهی در افغانستان پیشینه دارد و هر لحظه می تواند شعله ور و گسترده شود. بنابراین وجود گروه های مسلح بنام خیزش های مردمی می تواند موجب درگیری های گروهی شود.
نگرانی چهارم این است که خیزش های مردمی این گونه تلقی شود که قوم تاجیک، اوزبیک و هزاره می خواهند با پشتون بجنگند. زیرا اکثر اعضای طالبان پشتون استند. این امر می تواند موجب همدلی بیشتر مردم پشتون با طالبان شود. سمت شمال به صورت بومی و تاریخی، محل زندگی مردم تاجیک، اوزبیک و هزاره است. اما در سال های پسین مردم پشتون نیز در بلخ، کندز، بغلان و… جا به جا شده اند.
در بسیج و خیزش های مردمی که این روزها به راه افتاده است، مردم پشتون سمت شمال به بسیج و خیزهای مردمی علیه طالبان نپیوسته اند. از این نظر می توان گفت پشتون سمت شمال نسبتا با طالبان همدلی نشان داده اند. بنابراین ممکن است طالبان از مردم پشتون (سوء)استفاده کنند و جنگ خیزش های مردمی با طالب فراتر از جنگ طالب و خیزش های مردمی به جنگ خیزش های مردمی و قوم پشتون بینجامد.
نتیجه
اصولا درست این بود که حکومت با استفاده از ارتش، جنگ با طالبان را به پیش می برد و مردم را زیر نام خیزش های مردمی و نام های دیگری وارد جنگ با طالبان نمی کرد. زیرا در صورتی که جنگ از محدوده‌ی ارتش با طالبان فراتر برود، پیامدهای خواهد داشت که به آنها اشاره شد.
متاسفانه برخورد و موضع حکومت افغانستان در قبال طالبان مشخص و شفاف نبوده است. بیست سال می شود که جنگ و صلح حکومت با طالبان شفاف و مشخص نیست. این عدم شفافیت موضع حکومت در قبال طالبان موجب شده است که در نهایت سرو کار مردم با طالبان به خیزش های مردمی و… بینجامد.
بنابراین درست این است که موضع حکومت باید شفاف باشد و هر گونه بهره برداری که از مردم در جنگ با طالبان می کند، از هر نظر سنجیده شده و دقیق باید صورت بگیرد که مردم ضرر نبیند و این خیزش ها به جنگ های قومی و فراگیر تبدیل نشود.