طالبان در افغانستان، رسانه ها تعطیل و روزنامه نگاران از ترس جان خود پنهان شدند
۸ سنبله (شهریور) ۱۴۰۰ –۳۰/ ۸/ ۲۰۲۱
امیرحسین میر اسماعیلی
با سقوط کابل و قدرت گرفتن «طالبان» در افغانستان، اخباری مبنی بر یورش این گروه به منازل برخی روزنامه‌نگاران در این کشور، نگرانی‌هایی برای فعالان مدنی و رسانه‌ها به وجود آورده است.
طی دو روز گذشته، روزنامه‌های افغانستان منتشر نشده‌اند و فعالان رسانه‌ای در این کشور منتظر اعلام مواضع طالبان در خصوص رسانه‌ها و روزنامه‌نگاران هستند.
یکی از روزنامه‌نگاران افغانستانی به «خبرنگاری جرم نیست» گفت طالبان یک‌شنبه شب ۲۴ مرداد ۱۴۰۰، پس از حضور در شهر کابل، با مراجعه به منزل خبرنگاران شبکه تلویزیونی «طلوع نیوز»، اقدام به بازداشت برخی از آن‌ها کرده‌اند. او با بیان این که شرایط فعلی به سرعت تغییر خواهد کرد، اضافه می‌کند: «طالبان به زودی دنبال همه روزنامه‌نگاران و خبرنگاران خواهند آمد و همه را بازداشت و محاکمه خواهند کرد.»
«عباس معروفی»، نویسنده ایرانی در رمان «سال بلوا» نوشته است: «این همه رنج، این همه زخم و این همه غصه کافی نبود که این همه دار و تیر و تفنگ ساختند؟»
شاید این جمله، شرح حالی دقیق از وضعیت این روزهای افغانستان باشد؛ کشوری که تاریخ آن پر از درد و رنج و جنگ بوده و حالا نیز گرفتار دیکتاتوری و خفقان دینی است. گروه تروریستی طالبان طی ۹ روز توانست تمام ولایت‌هایی که پیش از آن در اختیارش نبودند را تحت کنترل درآورد و روز ۲۴ مرداد ۱۴۰۰ نیز کابل، پایتخت افغانستان و ارگ ریاست‌جمهوری را به تصرف خود درآوردند.
اگرچه سخن‌گوی گروه طالبان حالا ادعا می‌کند که دست به خشونت و سرکوب نخواهند زد و خواستار برپایی صلح در افغانستان هستند اما سابقه طالبان در ده‌‌های گذشته و هم‌چنین ۹ روز اخیر که در حال تصرف افغانستان بوده‌اند، نشان می‌دهد نمی‌توان به وعده‌های آن‌ها خوش‌بین بود و ترور، خشونت و تجاوز جزو ایدئولوژی اصلی طالبان است.
زنان و روزنامه‌نگاران در حال حاضر جزو پرمخاطره‌ترین اقشار در افغانستان هستند. زنانی که در دو دهه گذشته و با خروج طالبان از شهرهای افغانستان، امیدوار به فعالیت‌های اجتماعی، شغلی و تحصیلی بودند و سعی می‌کردند تا بیشترین تاثیر را در رشد فرهنگی جامعه أفغانستان داشته باشند، حالا با حضور طالبان در خیابان‌ها، مجبور به خانه‌نشینی شده‌اند. طالبان در بدو ورود به هر شهر و ولایت در روزهای گذشته، قوانین منع رفت و آمد زنان بدون همراه مرد را وضع و آن‌ها را مجبور به پوشیدن «برقع» کرده‌اند.
هم‌چنین روزنامه‌نگارانی که در دو دهه گذشته علیه خشونت و جنایت‌های طالبان نوشته بودند، از امروز در محل کارشان حضور پیدا نکرده‌اند چرا که جان‌شان در معرض خطر است.
بنا بر تایید روزنامه‌نگاران افغانستانی در گفت‌وگو با «خبرنگاری جرم نیست»، امروز ۲۵ مرداد ۱۴۰۰ هیچ روزنامه نوشتاری در افغانستان منتشر نشده است و تنها سه روزنامه به صورت آنلاین و آن هم بدون انتشار خبری درباره اشغال افغانستان بارگذاری شده‌اند.
«فرشته مولوی»، روزنامه‌نگار ساکن شهر «مزارشریف» افغانستان و دانشجوی رشته حقوق و علوم سیاسی در دانشگاه این شهر، در گفت‌وگو با «خبرنگاری جرم نیست» درباره وضعیت این روزهای شهر و کشور خود می‌گوید: «دو روز قبل، مزار شریف توسط طالبان سقوط کرد و تحت حکومت امارت اسلامی قرار گرفت. الان نیروهای طالبان مدام در مزارشریف گشت و گذار می‌کنند و از هر لحاظ در وضعیت نامشخصی هستیم. نه دولتی داریم و نه سیاستی و نه حقوقی. من به عنوان یک زن فعال و تحصیل کرده که همیشه حضور پررنگی در جامعه داشته‌ام، حالا چند روز است که در خانه اسیر هستم. الان برای زنان در افغانستان قوانینی وضع شده است که می‌گویند زنان بدون چادر و بدون مرد نباید در خیابان‌ها حضور داشته باشند. در شرایطی که ما تا پیش از این آزادی بیان و حق حضور در جامعه را داشتیم و در ساختار وطنیت سهمی داشته باشیم. اما حالا حتی نمی‌گذارند از خانه بیرون بیاییم، چه برسد به این که بخواهیم آینده مملکت‌مان را بسازیم.»
این روزنامه‌نگار در ادامه می‌افزاید: «الان تمام دانشگاه‌ها تعطیل اعلام شده‌اند و زن‌ها حتی حق ندارند بر سر مشاغل دولتی یا خصوصی حضور یابند. ما هر آن چه که در دو دهه گذشته به دست آورده بودیم، از دست داده‌ایم. ما از جامعه جهانی و کشورهای دوست و همسایه خواهش می‌کنیم که صدای ما را به جهانیان برسانند. وضعیت افغانستان کاملا بحرانی است، این ملت را به حال خود رها نکنید. این وضعیت سردرگمی و بلاتکلیفی که در آن هستیم، بسیار آزاردهنده است و ما راه خود را گم کرده‌ایم و امید خود را کاملا از دست داده‌ایم. ما روزنامه‌نگاران افغانستانی علاوه بر این که از کار بی‌کار شده‌ایم و گوشه خانه نشسته‌ایم، نگران این هستیم که نکند طالبان به‌خاطر نوشته‌ها و گزارش‌های قبلی ما به سراغ‌مان بیایند و جان‌مان را بگیرند.»
مدیر یکی از روزنامه‌های پایتخت افغانستان که به دلایل امنیتی نامش منتشر نمی‌شود، به «خبرنگاری جرم نیست» می‌گوید از صبح روز دوشنبه ۲۵ مرداد روزنامه‌ها نتوانسته‌اند به فعالیت خود ادامه دهند و روزنامه‌نگاران از ترس قتل‌عام توسط طالبان، در منازل خود مانده‌اند.به گفته این روزنامه‌نگار افغان، به جز دو تلویزیون طلوع‌نیوز و «آریانیوز» که امروز به انتشار تصاویر و فیلم‌های آرشیوی پرداخته‌اند، سایر تلویزیون‌ها، رسانه‌ها و تمام مطبوعات از روز دوشنبه تعطیل شده‌اند: «نمی‌دانیم که این وضعیت تا چه زمانی ادامه خواهد داشت.» این روزنامه‌نگار با اشاره به دو دهه اطلاع‌رسانی رسانه‌ها از فساد طالبان و سایر گروه‌های تروریستی در افغانستان، هم‌چنین تصریح می‌کند: «سعی کردیم از فساد، غارت، تجاوز، قاچاق مواد مخدر و خوی وحشی‌گری آن‌ها پرده برداریم تا دید ملت به آن‌ها روشن‌تر شود. خب حالا طبیعتا احتمال این که طالبان و سایر گروه‌ها بخواهند از جامعه روزنامه‌نگاران مستقل افغانستانی انتقام بگیرند، خیلی زیاد است و جان همه ما در خطر است. خودشان گفته‌اند با مردم کاری ندارند و امنیت جامعه را تامین خواهند کرد اما مگر می‌شود به حرف گروهی قاتل و تروریست اعتماد کرد؟ همین چند روز، سر راه‌شان تا به کابل برسند، مگر کم آدم کشتند و تجاوز کردند؟»این روزنامه‌نگار هم‌چنین می‌گوید: «اصلا هویت این‌ها با ترور بی‌گناهان و تجاوز به زن‌ها معنا پیدا می‌کند. حالا امنیت روزنامه‌نگاران زن یا سایر زنان فعال در عرصه‌های اجتماعی و سیاسی را چه کسی در مقابل طالبان تامین می‌کند؟ کاش حداقل امریکایی‌ها و اروپایی‌ها و حتی خود طالبان بیایند بگویند برنامه‌شان برای آینده أفغانستان چیست تا ما تکلیف خودمان را بدانیم که باید برویم یا می‌توانیم بمانیم؟ انگار الان در شرایط خلاء و بین زمین و آسمان هستیم. تنها امیدواری من این است که طالبان تصمیم بگیرد رفتار گذشته خود را کنار بگذارد و به طمع حفظ حکومت هم که شده، ترور و تجاوز را کنار بگذارد. البته که شاید این آرزویی خام باشد و این‌ها هنوز نیامده هم حضور خانم‌ها در خیابان‌ها را ممنوع کرده و روزنامه‌ها را به تعطیلی کشانده‌اند.»
این روزنامه‌نگار در ادامه با بیان خصوصیات اخلاقی طالبان اضافه می‌کند: «این‌ها وقتی وارد کابل شدند، با دیدن تلویزیون و ماهواره و بستنی و لوازم عادی منازل، طوری ذوق کرده بودند که قابل وصف نبود. یعنی در تمام عمرشان در کوه و بیابان و غار بوده و کاملا انسان بدوی هستند. خب آیا می‌شود از آن‌ها انتظار رفتاری انسانی داشت؟ حقیقت این است که امریکایی‌ها جنایتی غیرقابل وصف در حق مردم افغانستان کرده و ملتی را نابود کردند. درخواست ما روزنامه‌نگاران افغانستانی از شما روزنامه‌نگاران ایرانی و هم‌زبان هم این است که منتشر کننده حقیقت و حرف دل مردم افغانستان باشید، نه ادعاهای دروغین طالبان. این افراد در مقابل دوربین‌ها حرف‌های زیبایی می‌زنند اما در واقعیت و در وسط خیابان طوری دیگر رفتار می‌کنند.»
«صدیق‌الله توحیدی»، رییس اجرایی «کمیته مصونیت خبرنگاران افغانستان» نیز با بیان این که چاره‌ای جز صبر ندارند، می‌افزاید: «در حال حاضر تمام مطبوعات تعطیل هستند و استرس و تشویش زیادی بین جامعه روزنامه‌نگاری حاکم است. تلویزیون دولتی هم که در اختیار طالبان است و دائما اطلاعیه‌های خود را از تلویزیون منتشر می‌کنند. امیدوارم اتفاقات خوبی رخ دهد و همه‌چیز به صورت دموکراتیک و بدون جنگ و خونریزی پیش برود. خودشان گفته‌اند با روزنامه‌نگاران و فعالان مدنی کاری نخواهند داشت. امیدواریم بر سر قول‌شان بمانند.»
«مبهم»، «تاریک» و «غیر قابل پیش‌بینی» شاید اصلی‌ترین واژه‌ها برای توصیف این روزهای افغانستان باشند. طالبان به راحتی توانستند بخش‌های بسیاری از افغانستان را اشغال کنند. چنین رویدادی بی‌شک حاصل شانس یا اتفاقی سهوی نیست و نشان از توافقی پشت پرده دارد؛ نکته‌ای که «فرشته»، روزنامه‌نگار جوان افغانستانی هم به آن اشاره می‌کند: «مثل آب خوردن، یک ملت را معامله کردند و فروختند. چه بلایی قرار است بر سرمان بیاید؟ خدا می‌داند.»
منبع: iranwire.com