فهیم دشتی: نام دارترین شهید روزهای پرالتهاب جبهه مقاومت
۱۷ شهریور (سنبله)۱۴۰۰-۲۰۲۱/۹/۸
با سقوط آسان کابل توسط طالبان بر افغانستان، تنها یک منطقه است که هنوز به دست این گروه نیفتاده و جنگ به شدت در آن جریان دارد، پنجشیر. دره ای در نزدیکی افغانستان که همواره در جریان جنگ های این کشور به محل استقامت تبدیل شده است. این منطقه همچنین، به دلیل مقاومت در برابر نیروهای شوروی در دهه۱۹۸۰ و طالبان در اواخر دهه۱۹۹۰ مشهور است. پنجشیر که از سنگرهای جدی مبارزه با طالبان در طول تاریخ بوده است، پس از فروپاشی دولت و واگذاری افغانستان به طالبان با گردهم آمدن احمد مسعود، پسر احمد شاه مسعود، فرمانده چریک های سابق افغان و امرالله صالح، معاون رئیس جمهور سابق در کنار برخی فرماندهان جهادی جبهه تازه ای را بر علیه طالبان تشکیل دادند که از آن به عنوان «جبهه مقاومت ملی» یاد می شود. علاوه بر این گفته می شود رزمندگان مقاومت پنجشیر از اقوام محلی هستند که در کنار سربازان و پلیس سابق افغانستان از جمله کماندوها و نیروهای ویژه آموزش دیده در غرب می جنگند.
در این میان، نام یکی از افرادی که به چشم می خورد، « محمد فهیم دشتی» است. شخصی که از زمان تشکیل این جبهه به عنوان سخنگو و پل ارتباطی پنجشیر با جهان خارج شناخته می شد. او به دلیل سابقه درخشان جنگ از افراد بسیار تاثیرگذار و کلیدی این مقاومت تازه شکل گرفته، بود. اما دو روز پیش توسط پهپادهای پاکستانی طبق گزارش جبهه مقاومت در کنار عبدالودود زره، خواهرزاده احمد شاه مسعود و از دستیاران امنیتی احمد مسعود و فرماندهان سابق، شهید شد. این اتفاق با موجی از احساسات عظیم در شبکه های مجازی و واکنش کاربران افغان رو به رو شد. جبهه مقاومت ملی افغانستان نیز در بیانیه ای در فیسبوک گفت: “با نهایت تأسف و تاثر، امروز دو برادر و همکار و رزمندگان عزیز را از دست دادیم. فهیم دشتی، رئیس دفتر آمر صاحب احمد مسعود و ژنرال صاحب عبدالودود زره، برادرزاده قهرمان ملی افغانستان در نبرد علیه گروه فاشیست جام شهادت را نوشیدند.”.
از طرف دیگر، کشته شدن او منجر شد که رهبر جبهه مقاومت، احمد مسعود در سخنرانی هفت دقیقه ای خود در روز گذشته (۱۵ شهریور) مردم افغانستان را چه در داخل و خارج از کشور به قیام ملی دعوت کند. این سخنرانی منجر به قیام های مردمی گسترده ای در افغانستان شد. اما اکنون پرسش مهم این است «فهیم دشتی» کیست؟ فعالیت او در جریان جنگ های داخلی چه بوده و نبودش چه تاثیری بر معادلات جنگی خواهد گذاشت؟
فهیم دشتی کیست؟
محمد فهیم دشتی، روزنامه نگار، از مجاهدین سابق و تحلیلگر مسائل سیاسی، فیلم ساز و نویسنده و به گفته ای اهل شعر و ادب بود. او از قوم تاجیک و متولد ولایت پنجشیر در سال ۱۹۷۳ است. در رشته علوم سیاسی در دانشگاه کابل درس خواند. به عضویت حزب جمعیت اسلامی از قدیمی ترین احزاب اسلامی افغانستان درآمد. علاوه بر این، از اعضای فدراسیون روزنامه نگاران افغانستان که در سال ۲۰۱۲ تاسیس شد، بود.
او خواهرزاده عبدالله عبدالله، از مقامات ارشد دولت سابق و رهبران برجسته سیاسی است. دشتی در جریان جنگ در دوره شوری و بعدتر در جریان جنگ های داخلی از نزدیکان و وفادارن به احمد شاه مسعود بود. به گونه ای که به قول خانم ژیلا بنی یعقوب، دشتی از علاقه اش به احمد شاه مسعود گفته و عنوان کرده که به او گفته همیشه به عنوان یک سرباز در کنار او می ماند. در همین رابطه، چشم او در حمله تروریستی به جان احمد شاه مسعود، آسیب دید و بخش زیادی از بدن او دچار سوختگی شد. به همین جهت برای درمان طولانی مدت به پاریس رفت و پس از آن به کابل برگشت و فعالیت های خود را به دور از درگیری در زدوبندهای سیاسی آغاز کرد. دوسال پیش به احمد مسعود پیوست و پس از تشکیل جبهه مقاومت ملی به عنوان سخنگوی این جبهه و به عنوان فردی نام آشنا و برجسته در رسانه های مختلف ظاهر شد و از جبهه مقاومت ملی نمایندگی کرد. به طوری که اخبار دقیق از جریان تحولات در پنجشیر از سمت او پیگیری می شد. در نهایت او در ۵ سپتامبر ۲۰۲۱ توسط پهبادهای پاکستانی ترور شد.
از مبارزه با تفنگ در جبهه جنگ تا قلم فرسایی برای آزادی بیان
فهیم دشتی علاوه بر سابقه درخشان در جنگ های افغانستان، شخصیتی برجسته در عرضه روزنامه نگاری نیز بود. دشتی پس از سال ها جهاد و مقاومت در برابر حمله شوروی و بعدتر در برابر طالبان مبارزه خود را از میدان نبرد به صحنه رسانه کشاند. چنانکه، او پس از سال ۲۰۰۱ علی رغم تجربه جنگی و ارتباطات سیاسی به طور جدی وارد بدنه سیاسی کشور نشد و خود را درگیر معادلات قدرت در افغانستان نکرد. بلکه «هفته نامه کابل» را در سال ۱۳۷۲ را که میراث رهبرش بود مدیریت و بعداً خود به عنوان مدیر مسئول این هفته نامه کار کرد. هفته نامه کابل، نخست در سال ۱۹۹۱، از سوی شماری از خبرنگاران آن زمان ایجاد شد، ولی در سال‌های حکومت به رهبری برهان‌الدین ربانی، از فعالیت باز ماند.
او به عنوان روزنامه نگار مستقل به فعالیت خود ادامه داد و مدتی رییس اجرایی اتحادیه ملی خبرنگاران بود. او را از مدافعان سرسخت آزادی بیان می دانند. به طوری که با خبر مرگ او واکنش های بسیاری در رثای مبارزه اش برای آزادی بیان ور وزنامه نگاری در افغانستان از سوی همقطارانش ایجاد شد.
احمد مسعود در توئیتی پس از مرگ او نوشت:« فهیم دشتی دوست و برادر بود. او برای آزادی بیان و آرمان هایش ایستاد. او مانند یک قهرمان برای سرزمین مادری خود کشته شد». همچنین در صفحه اینستاگرامی احمد مسعود آمده است که« شهید راه آزادی! مرد باوفا با وقار دشتی دیگر زنده نیست. جوان مرد که در حمله به احمد شاه مسعود چشم اش آسیب دید و در حمله دیگر به پنجشیر جان اش را از دست داد. دشتی در راه مبارزه با آزادی و جنگ در مقابل طالبان جام شهادت را نوشید». همچنین حامد کرزی، رئیس جمهور پیشین افغانستان نوشته در صفحه توئیتر خود در مورد مرگ او نوشته است که « مرحوم فهیم دشتی از منتقدین سرسخت حکومت من و یک صدای رسا برای آزادی بیان بود. نبودش یک ضایعه است». صدیق‌الله توحیدی، رئیس کمیته مصئونیت خبرنگاران نیز در مورد روحیه خبرنگاری او می گوید که «دشتی هیچگاه از گفتن حرف حق نمی هراسید. بارزترین خصیصه شخصیت ایشان تواضع و حق گویی بود».
فعالیت های رسانه ای او در جهت آزادی بیان و دفاع از رسانه همیشه مشهود بود. چنانکه، در وب سایت وزارت ارشاد اسلامی ایران آورده شده که «در سخنرانی خود در کنفرانس خبری سال ۲۰۱۷ با موضوع: “رسانه های افغانستان، فرصت ها و چالش ها” که به عنوان مدیر اتحادیه ملی روزنامه نگاران افغانستان در میز مطبوعات خارجی در جشنواره مطبوعاتی تهران در ساختمان مصلی تهران حاضر شد، چنین اذعان کرد که دوره طالبان دوره تاریکی برای رسانه ها بود. زیرا فقط یک رادیو و یک روزنامه وجود داشت که هر دو در خدمت تبلیغات طالبان بودند.
وی افزود که پس از رهایی از یوغ طالبان، شاهد بودیم که رسانه های افغانستان شروع به شکوفایی کردند. اما از آنجایی که بیش از ۶۰ درصد مردم افغانستان بی سواد هستند، ۳۰ درصد به برق دسترسی ندارند و فقط ۱۰ درصد به اینترنت دسترسی دارند، تعداد بسیار کمی از مردم به رسانه ها دسترسی دارند. وی افزود: سال ها درگیری در جنگ، سال ها محرومیت، بیش از دو قرن سرکوب، اعتماد اجتماعی را از بین برده است و اکنون همه می خواهند ناامیدی فرو رفته خود را تخلیه کرده و آنچه را که فکر می کنند درست است، بیان کنند. سپس او موضوع آزادی بیان را مطرح کرد و گفت که در افغانستان آزادی بیان در قانون اساسی تصویب شده است و هیچ مانعی برای رسانه ها برای انتشار هر چیزی وجود ندارد. با وجود همه این تحولات مثبت ما رسانه های مستقل نداریم. زیرا بسیاری از آنها بنابه فرمان گروه های سیاسی، نهادهای دولتی و کشورهای خارجی را انجام می دهند».
بدین ترتیب، فعالیت وی در راستای تحقق بخشید به گسترش و بسط عرصه ی آزادی بیان و تلاش برای آگاهی و بیدارسازی مردم، حاکی از دغدغه ی چهره های برجسته اما فروتنی چون دشتیست که هم با قلم خود هم با همت خود و هم با جان خود در راه آزادی بیان، رسانه، تفکر، و همچنین آزادی وطن از تحجر و جهالت مبارزه کردند اما آن چنان که باید و شاید از آنها یاد نشد اما فداکاری آنها هم در مسیر صلح و ثبات کشور و هم درمسیر پایمردی به نمادی از مقاومت تبدیل خواهد شد. انجمن صنفی روزنامه نگاران ایران در بیانیه ی خود در پی شهادت دشتی چنین بیان کردند که « فقدان این روزنامه نگار فهیم و شیفته زبان فارسی و فرهنگ و ادبیات ایران نه تنها ضایعه ای برای جامعه رسانه ای و روزنامه نگاران افغانستان که اسباب اندوه عمیق روزنامه نگاران ایرانی است خاصه اگر خاموشی این صدا نمادی از خاموشی چراغ اندیشه در دوره‌ای تازه باشد و آزادی اطلاع رسانی در سرزمین همسایه را دیگر بار به محاق بَرَد. »
دشتی: فرزند وطن
در نهایت باید گفت که دشتی صدای گروه ضد طالبان و شخصیت برجسته رسانه ای در دولت های گذشته بود. او چهره ای فرهیخته و آگاه و نویسنده ی کتاب هایی چون “ترور احمد شاه مسعود: لحظه فاجعه” یا “پایان بازی” بود. او یکی از منابع اصلی به روزرسانی اخبار منطقه و به عبارتی بازوی رسانه ای جبهه ی مقاومت ملی افغانستان بود، در حالی که طالبان با فشار بر نیروهای مخالف، با انتشار یک سری بیانیه های مخرب در توییتر، قول دادند که مقاومت ادامه خواهد یافت. تلاش عناصر و عاملان پاکستانی برای قطع کردن صدایِ آزادی خواه و مبارزِ چنین شخصیت های دلیر و وفاداری و مداخله در تحولات اخیر افغانستان، نقش مخرب و ویرانگر این کشور و نفوذ آن بر طالبان را نمایان می سازد. به هرروی چهره هایی چون دشتی با مقاومت و پایداری نشان دادند که شیرهای پنجشیر به واقع در دفاع از آرمان های مقاومت و ایستادگی تا آخرین نفس ایستاده اند.
دشتی که احمد مسعود او را «یار با وفا و با وقار» خواند برای اطلاع رسانی و امیدبخشی به مقاومت ملی تلاش کرد و از همین نقطه نیز ترس و وحشت دشمنان خود را برانگیخت. چرا که روشن نگاه داشتن امید و آگاهی مردم از روند مقاومت، تنها روزنه ای بود که می توانست آتش مبارزه در برابر طالبان را زنده نگاه دارد.
او به طور مداوم در صفحه فیس بوک و توییتر خود از اهداف، نیات و اخرین تحولات جبهه مقاومت خبر می داد. به طوری که او در یکی از مصاحبه هایش در هند امروز در مورد ماهیت جبهه مقاومت گفت:« ما برای کل افغانستان می جنگیم نه فقط برای یک ولایت. ما نگران حقوق افغان ها، زنان و اقلیت ها هستیم. طالبان باید برابری و حقوق را تضمین کند».
همچنین در مصاحبه اخیر خود با صفحه دو شبکه بی بی سی فارسی در پاسخ به سوال خبرنگار این شبکه در مورد رد چرایی درخواست طالبان مبنی بر مشارکت در قدرت گفت:« ما به دنبال امتیازگیری یک کرسی در حکومت طالبان نیستیم. ما دنبال حل ریشه ای مشکلات هستیم که در چهار دهه گذشته ادامه داشته است و هنوز می تواند ادامه داشته باشد». در نتیجه، مبارزه او هم در میدان جنگ و هم پس از آن در عرصه رسانه منجر به چهره ای درخشان از او شد.
با این حال، مرگ او به عنوان یکی از افراد باسابقه در جنگ با طالبان در پنجشیر سنگر همشیگی مقاومت در برابر طالبان، شناخت دقیق از تحولات و جبهه های جنگ و مهم تر از همه به عنوان فردی تاثیرگذار، بر جبهه مقاومت و انگیزه نیروهای این گروه برای ادامه مبارزه تاثیرگذار خواهد بود. چرا که از او به عنوان یکی از وفادارترین افراد به جریان مقاومت در برابر طالبان در تمام این سال ها یاد می شود. او در مصاحبه ای با بی بی سی فارسی، هشت سال پیش در مورد رهبرش، احمد شاه مسعود گفته بود« در ۳۰ سال تحولات افغانستان، بالاخره یک نفر باقی ماند و ایستاده شد و گفت از افغانستان دفاع می کنم». وفاداری و علاقه او به افغانستان و بازگشت دوباره به جبهه جنگی که شاید از فرجامش بیشتر از همه آگاه بود نشانه ای از میزان علاقه او به افغانستان است.