چرا غنی مقصر اصلی سقوط است؟
۱۱ دی (جدی)۱۴۰۰-۲۰۲۲/۱/۱
نوشته زیر از حبیب حمیدزاده در روزنامه هشت صبح افغانستان نقدی است بر مواضع اشرف غنی در مصاحبه تازه خود با بی بی سی و علت فرار او از کابل.
محمداشرف غنی پس از ماه‌ها سکوت، سرانجام در یک مصاحبه تلویزیونی حاضر شد. مصاحبه کوتاه بود. جنرال سر نیک کارتر، رییس پیشین ستاد ارتش بریتانیا که مصاحبه با غنی را تدارک دیده بود، در مورد مسایل و مصایب اصلی که غنی علت همه آن‌ها است، چیزی از وی نپرسید. غنی هم فقط در مورد روزهای آخر جمهوری سخن گفت و مسوولیت همه اتفاقات بد آن روز را به گردن شریکان بین‌المللی افغانستان انداخت. در مورد موضوعاتی چون چگونه‌گی به قدرت رسیدنش، اشتباهات بزرگ سیاست‌گذاری‌های او، شیوه رفتارش با اقوام افغانستان، سپردن امور کشور به چند جوان بی‌تجربه و فاقد ریشه در میان مردم، ستیز با رهبران سیاسی و سعی برای حذف رهبران پر‌نفوذ از میدان سیاست و در نهایت بی‌باوری و عدم تلاش برای تشکیل اجماع سیاسی در برابر دشمنان نظام که طی تمام دوران حکومت او سیستم را هم‌چون موریانه از درون خورد و پوساند و در نهایت سبب شد که در ۱۵ آگست همه چیز از کنترل او خارج شود، چیزی نگفت. غنی مثل دوران ریاست جمهوری‌اش، سخنان عوام‌فریبانه و دروغ گفت.
غنی در این مصاحبه علت فروپاشی را اعتماد به شریکان بین‌المللی افغانستان دانست؛ اما واقعیت این است که امور مملکت به دست خودش بود. او تمام مقام‌های نظامی و دیگر مقام‌های مهم دولتی را خودش انتخاب و عزل می‌کرد. سرقوماندان اعلای قوای نظامی و امنیتی کشور بود، صلاحیت صدور فرمان و قطع جنگ را داشت و براساس قانون اساسی مسوولیت حراست از تمامیت ارضی و حفظ نظام بیش و پیش از دیگران بر‌عهده او بود. بنا‌بر‌این، بازی بد همکاران بین‌المللی یکی از عوامل سقوط می‌تواند باشد؛ اما غنی، صاحب و مسوول اول کشور بود و باید با درست‌کاری و شفافیت حکومت می‌کرد و در روزهای آخر هم ایثار و فداکاری از خود نشان می‌داد. مردم حق دارند بپرسند که فرق بین خروج امریکایی‌ها از میدان بگرام و فرار غنی از ارگ در چیست؟
هنگامی که بحث خروج کامل نیروهای خارجی از افغانستان مطرح شد، او در مصاحبه با فرید زکریا، سیاست‌مدار و مجری شناخته شده شبکه سی‌ان‌ان، گفت که طرح خروج ایالات متحده امریکا را برای کاهش در مصرف هزینه‌های آن کشور، او داده است. چند ماه قبل از سقوط افغانستان به ولایت خوست رفت. در سخنرانی‌اش در آن ولایت گفت که برای امریکایی‌ها خودم گفتم کشور ما را ترک کنید. خود غنی یکی از کسانی بود که تبلیغ می‌کرد قوای مسلح کشور به تنهایی از افغانستان حراست می‌کنند. اما اکنون که تشت رسوایی او از بام افتاده و صدایش همه جا پخش شده است، سعی می‌کند علتش را در خروج امریکایی‌ها و برنامه‌های آنان بداند.
غنی در این مصاحبه در مورد زمینه سقوط که طی دوران مسوولیت او و به علت سیاست‌های اشتباهش فراهم شده بود، لب وا نمی‌کند. قبول که یکی از عوامل‌های سقوط، توافق دوحه، کنار گذاشتن حکومت از جریان مذاکرات و خارج شدن نیروهای امریکایی بود؛ اما عامل عمده، سیاست‌های غنی بود. غنی رابطه‌اش با رهبران سیاسی پر‌نفوذ در داخل کشور را قطع کرد. او به‌عنوان یک چهره عصبانی و بی‌تاب، با تقلب بر کرسی قدرت افغانستان تکیه کرد. در تمام دوره کاری‌اش گام‌هایی برداشت که منتج به از میان رفتن اعتماد ملی شد. هیچ وقت برای اجماع سیاسی و تشکیل جبهه متحد ملی در برابر طالبان و جنگ در برابر آنان سعی و تلاش نکرد. او بعضی از نوچه‌های تازه‌کار را از بیرون به داخل کشور خواست و در سمت‌های بزرگ سیاسی و نظامی قرار داد که آنان از پچیده‌گی‌های مسایل سیاسی و نظامی کشور چیزی نمی‌دانستند. یکی از بدترین اقدامات غنی، سپردن رهبری قوای نظامی و امنیتی کشور به دست یک بچه ناشی بود که در روز سقوط بیش از همه ترسیده بود. به قول خود غنی «دکتر محب واقعاً ترسیده بود. برای من بیش از دو دقیقه فرصت نداد.»
تیم کوچک غنی که همه چیز را انحصار کرده بود، کارش بیشتر آزار دادن رقیبان غنی و اندوختن پول بود تا جنگ با دشمنان نظام و حکومت‌داری خوب. بنا‌بر‌این، عامل اصلی سقوط، فزون‌خواهی، انحصار و قوم‌گرایی غنی بود و برای همین مسوولیت اصلی فاجعه به گردن او است.
تسلط طالبان بر کابل طی یک روز اتفاق نیفتاد. قبل از توافق دوحه، طالبان توانسته بودند ولایت کندز را دو بار سقوط دهند. بعد از آن شهر غزنی را گرفتند و یک بار حوزه‌های داخل شهر هلمند را نیز تصرف کردند. گفتنی است که غنی چهار روز پس از سقوط غزنی، هیچ اطلاعی از سقوط آن ولایت نداشته است. به دلیل اختلافات زیاد سیاسی، فساد گسترده و بی‌عدالتی‌های بی‌شماری که در رأس همه غنی بود، مردم از نظام روی گردانده بودند و طالب این را به‌درستی درک کرده بود. طالبان از این نواقص و مشکلات استفاده کردند.
غنی حتا فرصت یک توافق نسبتاً خوب میان سیاست‌مداران و طالبان را از مردم افغانستان گرفت. او اگر اندکی شجاعت می‌داشت و فرار نمی‌کرد، شاید یک توافق نسبتاً خوب حاصل می‌شد؛ زیرا گروه طالبان در روز سقوط اعلام کردند که وارد کابل نمی‌شوند و نیروهای امنیتی تا زمان حاصل شدن توافق، مسوول تامین امنیت شهر کابل هستند. اما غنی بدون این‌که کابینه و اطرافیانش را در جریان بگذارد، فرار کرد.
منبع: هشت صبح
نویسنده: حبیب حمید زاده