اربابان مواد مخدر؛ آیا طالبان از تجارت پرسود تریاک دست بر می‌دارد؟
۲۱ حمل (فروردین) ۱۴۰۱ – ۱۰/ ۴/ ۲۰۲۲
مختار وفایی
جنگ داخلی در سال ۱۹۹۲ و به ویژه ظهور و قدرت‌گیری طالبان در ۱۹۹۶، افغانستان را به کانون تولید تریاک و مواد مخدر در جهان تبدیل کرد. هرچند پس از فروپاشی دولت نخست طالبان در ۲۰۰۱ توقع می‌رفت، کاشت، تولید و قاچاق تریاک با سرمایه‌گذاری هنگفت آمریکا و تلاش دولت‌های پیشین افغانستان متوقف شود، اما با وجودی که آمریکا هشت میلیارد دلار در این زمینه هزینه کرد، اما کاهش در میزان تولید سالانه این مواد در افغانستان رونما نگردید. فساد بی رویه در دولت‌های پیشین افغانستان و استفاده طالبان از درآمد هنگفت تولید و قاچاق تریاک، باعث شد تا افغانستان ۹۰ درصد تریاک و حدود ۶۵ درصد مواد مخدر بازار های جهان را تامین نماید. از سال‌ها پیش به این سو، بخش عمده درآمد از تجارت پرسود مواد مخدر در افغانستان، به جیب رهبران طالبان می‌رود، چون بخش عمده نیازهای مالی این گروه از این تجارت تامین گردید و رهبران این گروه، بازگشت شان به قدرت را مدیون این تجارت پرسود هستند.
با این حال، ملا هبت‌الله آخندزاده، رهبر گروه طالبان، روز یک‌شنبه، ۱۴ فروردین، در پیام کوتاهی، کشت و قاچاق تریاک و استفاده از هر نوع مواد مخدر را در افغانستان ممنوع اعلام کرد. سخنگویان طالبان، چند روز قبل از صدور پیام ملا هبت‌الله، در رسانه‌های خبری شان اطلاع دادند که قرار است روز یک‌شنبه، پیام مهمی از آدرس رهبری این گروه مخابره شود. پیام رهبر طالبان در مورد منع کشت مواد مخدر و قاچاق و استفاده هر نوع مواد مخدر، بر خلاف معمول که از طریق رسانه‌های این گروه نشر می‌شود، در یک نشست خبری، توسط مولوی عبدالسلام حنفی، معاون نخست وزیر طالبان و ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی این گروه، با حضور سراج‌الدین حقانی، رهبر شبکه تروریستی حقانی و وزیر کشور طالبان اعلام شد.
تناقض آشکار در پیام رهبر طالبان
در حالی که از سلطه طالبان بر افغانستان حدود هشت ماه می‌گذرد، این پیام در زمانی صادر شد که در بخش‌های جنوب و شرق افغانستان، دهقانان بخشی از حاصل مزارع تریاک را برداشته‌اند و بازار خرید و فروش آن نیز پر رونق است. در اواسط ماه اوت سال گذشته و پس از مسلط شدن طالبان بر افغانستان، سخنگویان این گروه گفتند، ممکن است رهبری شان کشت و قاچاق مواد مخدر را تا چند روز دیگر ممنوع اعلام کند. این موضع طالبان باعث شد قیمت مواد مخدر در سراسر افغانستان افزایش یابد. در ماه دسامبر سال گذشته و در آستانه فرا رسیدن فصل کاشت مواد مخدر، سخنگویان طالبان گفتند، تا زمانی که بدیل مواد مخدر برای دهاقین رایه نشود، این گروه مانع کاشت مواد مخدر نمی‌شوند. این موضع طالبان، باعث شد دهقانان در سراسر افغانستان به کاشت خشخاش بپردازند. این مزارع اکنون در جنوب و شرق افغانستان آماده‌ی برداشت است و از یک ماه پیش این روند آغاز شده است.
پرسش اساسی این است که طالبان اگر تصمیم قطعی بر متوقف ساختن کشت و قاچاق تریاک در افغانستان میداشت، این دستور باید دست‌کم در ماه دسامبر و قبل از پاشیده شدن تخم تریاک در صد ها هکتار زمین، صادر می‌شد.
نکته‌ای در پیام ملا هبت‌الله درج شده است که موضع او را در قبال پایان دادن به کشت و قاچاق مواد مخدر در افغانستان را دچار شک و تردید می‌کند. در پیام چنین آمده است: «به تمام هموطنان خبر داده می‌شود که از تاریخ صدور این فرمان کشت کوکنار در تمام کشور به گونه مطلق منع می باشد، پس از این هیچ‌کسی نمی‌تواند این بته را کشت نماید.»
معنی این پیام این است که فرمان شامل صدها هکتار زمینی که از قبل در سراسر افغانستان تریاک کاشته شده نمی‌شود و همه دهقانان می‌توانند، با خیال آسوده، محصول مزارع شان را بردارند، اما در سال بعد، تریاک نکارند.
عکس‌ها و نوارهای ویدیویی منتشر شده از استان‌های جنوب افغانستان از جمله قندهار، هلمند، فراه و نیمروز نشان می‌دهند که همزمان با صدور فرمان ملا هبت‌الله در مورد منع کاشت، قاچاق و استفاده تریاک، دهقانان در مزارع شان مصروف نیشتر زدن و جمع‌آوری محصول استند.
رحمت‌الله عزیز ( مستعار)، فعال مدنی در فراه، به ایندیپندنت فارسی گفت، امسال برخلاف سال‌های گذشته، ساحات بیشتری تریاک کاشته شده و از یک ماه پیش به اینسو، مرحله برداشت حاصل مزارع آغاز شده است. به گفته رحمت‌الله، دهقانان در فراه و هلمند، بدون نگرانی، مصروف کار های شان استند و فرماندهان محلی طالبان به آنان اطمینان داده‌اند که با مزارع شان که اکنون در مرحله حاصل‌دهی است کاری ندارند، اما سال بعد، نباید تریاک بکارند.
رحمت‌الله که صبح روز شنبه، از مرکز فراه به شهر هرات رفت، در مورد چشم‌دیدهایش از این مسیر گفت: «دو طرف جاده عمومی فراه تا هرات، تا چشم کار می‌کند تریاک کشت شده است.»
رحمت‌الله افزود، در ماه‌های گذشته و پس از آن‌که سخنگویان طالبان گفتند، تا زمانی که گزینه بدیل برای دهقانان ارائه نشود، مانع کشت خشخاش نمی‌شوند، افراد بیشتری به کشت خشخاش اقدام کردند و امسال مساحت بیشتری در استان‌های جنوب تریاک کاشت شده است.
او به نقل از دهقانان محل گفت، تا پایان برداشت محصول مزارع، طالبان برای از بین بردن این مزارع اقدام نمی‌کنند.
قیمت نجومی تریاک پس از صدور پیام ملا هبت‌الله
یک روز پس از صدور فرمان ممنوعیت کاشت، تولید و قاچاق مواد مخدر توسط رهبر گروه طالبان، تنها چیزی که تغییر کرده، قیمت تریاک در بازار های افغانستان است. منابع در شهر های مختلف افغانستان می‌گویند، تا صبح روز یک‌شنبه و پیش از صدور فرمان رهبر طالبان، یک من ( ۴.۵ کیلو گرم) تریاک در هلمند که مرکز تولید و فروش تریاک افغانستان است، تا ۸۰ هزار کلدار پاکستانی (حدود ۴۳۰ دلار آمریکایی) خرید و فروش می‌شد، اما پس از صدور فرمان ملا هبت‌الله، یک من تریاک تا ۴۸۵ هزار کلدار پاکستانی معادل ۲۶۲۹ دلار آمریکایی خرید و فروش می‌شود.
به گفته منابع، قیمت تریاک در بازار های افغانستان، به ویژه در شهر های جنوب که کانون تولید و قاچاق مواد مخدر است، به گونه لحظه‌ای در حال افزایش است. پول رایج در بازار مواد مخدر در افغانستان دلار آمریکایی و کلدار پاکستانی است. پاکستان یکی از مسیر های ترانزیتی این مواد به کشور های مختلف جهان است و بخشی از قاچاقچیان مواد مخدر در نوار مرزی میان پاکستان و افغانستان زندگی می‌کنند.
رحمت‌الله نبیل، رئیس امنیت ملی در دولت پیشین افغانستان، در واکنش به فرمان رهبر طالبان در مورد ممنوع شدن کشت، قاچاق و استفاده از مواد مخدر، در توییتی نوشت: «بدون شک، عاملان کشت و قاچاق مواد مخدر در افغانستان، رهبران طالبان هستند. فرمان ممنوعیت کشت و قاچاق مواد مخدر، قیمت مواد انبار شده این مواد را دو برابر می‌سازد. از یک‌سو، طالبان دولت‌های جهان را با این اقدام طالبان راضی نگه می‌دارند و از سوی دیگر، از افزایش قیمت، سود زیادی بدست می‌آورند.»
آقای نبیل افزود، طالبان در تلاش اند تا از فشار جامعه جهانی ناشی از محروم شدن دختران از آموزش بکاهند.
رئیس پیشین امنیت ملی افغانستان افزود، اگر طالبان به منع ساختن کشت و قاچاق مواد مخدر صادق اند، باید بازار «بهرامچه» را در هلمند ببندند. بهرامچه بازاری در نوار مرزی میان پاکستان و افغانستان است که از سال‌ها پیش به این سو، کانون خرید و فروش مواد مخدر و اسلحه است. این بازار در کنترل فرماندهان طالبان است و بزرگترین قاچاقچیان مواد مخدر و اسلحه، در این بازار فعالیت دارند.
آیا طالبان از عواید میلیونی دست بر می‌دارد؟
ملا عمر، بنیانگذار و رهبر پیشین طالبان، در سال ۲۰۰۰ میلادی و در حالی که بر بیشتر از ۹۰ درصد از جغرافیای افغانستان حکم می‌راند، برای جلب توجه دولت‌های جهان و حمایت سازمان ملل، طی فرمان مشابه، کاشت، تولید و قاچاق تریاک را منع قرار داد. فرمان ملا عمر، با واکنش تند مردم به ویژه ساکنان حوزه جنوب افغانستان که خاستگاه تریاک دانسته می‌شود مواجه شد. فرمان ملا عمر اجرایی نشد و صدها هکتار زمین، تریاک کاشته شد. در بیست سال گذشته نیز کشت و قاچاق مواد مخدر، در نواحی زیر کنترل طالبان مجاز بود و حتی در برخی مناطق اجباری بود. فرماندهان طالبان، روی هر جریب زمین و هر کیلو گرم محصولی که از مزارع بدست می‌آمد، مالیات وضع کرده بودند. رهبران این گروه، در تجارت پر سود مواد مخدر سهیم اند و بخش بزرگی از هزینه‌های جنگ این گروه در برابر نیروهای خارجی و دولت‌های پیشین افغانستان، از تجارت پرسود مواد مخدر تامین می‌شد.
بر اساس یک گزارش اداره بازرس ویژه ایالات متحده آمریکای افغانستان (SIGAR)، که در آوریل سال گذشته منتشر شد، تا ۶۰ درصد نیاز های جنگ طالبان در برابر دولت‌های پیشین افغانستان، از تجارت پرسود مواد مخدر تامین شده است. بر اساس این گزارش، عاید طالبان از تجارت مواد مخدر در سال مالی ۲۰۱۸-۲۰۱۹، بیشتر از ۴۰۰ میلیون دلار بوده است. بر اساس گزارش سیگر، طالبان در بیست سال گذشته در کنار درآمد هنگفت از معادن، اخاذی، آدم‌ربایی و دریافت کمک‌های خارجی، سالانه بیش از ۲۰۰ میلیون دلار از تجارت مواد مخدر بدست می‌آورند. اکنون که این گروه بر افغانستان مسلط شده است، ممکن است این درآمد چند برابر افزایش یافته باشد.
با این حال، مقام‌های دولت پیشین افغانستان، درآمد طالبان از تجارت مواد مخدر را خیلی بیشتر از این و حدود ۵۰۰ میلیون دلار در سال می‌دانستند، چون طالبان در کنار درآمد خالص از تجارت و صادرات مواد مخدر، از دهقانان و خرده‌فروش‌ها مالیات نیز جمع‌آوری می‌کنند.
به دلیل این‌که بازگشت طالبان به قدرت مدیون تجارت تریاک است و رهبران و فرماندهان این گروه، سال‌هاست با قاچاقبران بین‌المللی در این عرصه همکاری دارند، بعید به نظر می‌رسد، رهبر طالبان بتواند با یک فرمان، این تجارت پرسود را متوقف کند. ساکنان استان‌های جنوب و مناطق عمدتاً پشتون‌نشین افغانستان که بدنه‌ی اصلی طالبان را تشکیل می‌دهند، مانند حاکمیت اول طالبان، با فرمان منع قرار دادن کاشت، تولید و قاچاق مواد مخدر مخالف‌اند. شماری از دهقانان در قندهار که تریاک کاشته‌اند، روز یک‌شنبه و همزمان با صدور فرمان ملا هبت‌الله، در صحبت با خبرگزاری فرانسه گفتند، آنان توقع دارند رهبری طالبان مانع کار شان نشوند، چون کاشتن و فروختن تریاک، تنها کار پر سودی است که آنان می‌توانند با آن نیازهای زندگی شان را تامین کنند.
منبع: ایندیپندنت فارسی