کتاب «در کوه ها: زندگی من در جهاد، از الجزایر تا افغانستان»
۱۰ آبان (عقرب) ۱۳۹۹ – ۳۱/ ۱۰/ ۲۰۲۰
– عنوان کتاب: “در کوه ها: زندگی من در جهاد، از الجزایر تا افغانستان”
– نویسندگان: عبدالله انس و تام حسین
– ناشر: هرست
– سال انتشار: ۲۰۱۹
– زبان: انگلیسی
عبدالله انس سیاستمدار تبعیدی الجزایری و عضو سابق مجاهدین است که تا پیش از بحث و عدم توافق با رهبر القاعده برسر برنامه های خود برای جهاد جهانی، در کنار بن لادن و شانه به شانه ی او جنگید. به دلیلِ پناهندگی سیاسی که عبدالله انس به دست آورده، اکنون در لندن زندگی می کند. تام حسین نیز نویسنده و روزنامه نگار تحقیقاتی است که در شبکه های جهادی بریتانیا و از جنگجویان خارجی انگلیس در سوریه گزارش تهیه کرده است.
عبدالله انس، اسلامگرای الجزایری، “شاید عالی ترین و مهمترین جنگجوی عرب افغانی” بود که به مدتِ یک دهه با اتحاد جماهیر شوروی جنگید. وی به عنوان یکی از نخستین اعراب برای پیوستن به جهاد افغانستان، و به عنوان همرزمِ اسطوره هایِ آتیِ جنگ جهانی القاعده، از عبدالله عزام گرفته تا اسامه بن لادن و عمر عبدالرحمن محسوب می شد و با شخصیت های مهم جهادی افغان مانند گلبدین حکمتیار و احمد شاه مسعود، شیر پنجشیر رفاقت داشت.
کتابِ درکوه ها، با ارائه ی تصویری خودمانی و ساده از این جنگ بی رحمانه، ورود و مشارکتِ عبدالله انس دراین درگیری و همچنین تجارب وی از جنگ داخلی الجزایر (۸-۱۹۹۲) و اقامت در “لندنستان” را تشریح و ترسیم می کند. معاشرت و مصاحبت با همه، از ابومصعب الزرقاوی گرفته تا جلال الدین حقانی، موجب شد تا عبدالله انس مسیر مستقل و جداگانه ی خود را در پیش گرفته و به دنبال جذب و ترغیب عرب افغان ها به این سمت و سو قدم بردارد که آنها در مسیر حمله به غرب نباید حواسشان پرت شده و از مسیر منحرف شوند.
بالعکس، وی همچنان با تعهد و پایبندی به جنبش گسترده تر اسلام گرایی، معتقد بود که جهاد تا آخر الزمان ادامه خواهد داشت، اما سال ها نیز به دنبال ایجاد صلحی پایدار در افغانستان با طالبان گفتگو کرد. این داستان عبدالله انس است. اما خاطرات انس که به طور مشترک با یک روزنامه نگار تحقیقی به نام تام حسین نوشته شده است، بدون شک به یک منبع اصلی در زمینه ظهور جهادگرایی جهانی تبدیل خواهد شد.
در اینجا به برخی از دیدگاه ها و نظریات مطرح شده در وب سایت آمازون دررابطه با کتاب حاضر اشاره ای خواهیم داشت:
روزنامه تایمز پیرامون کتابِ در کوه ها چنین نوشته است که کتاب حاضر: “یک عرض اندامِ شخصی غیرمتعارف درمورد انگیزه جهادی ها از جانبِ یکی از شمار کثیر آنها [است]. عبدالله انس … روایت انسانیِ… [یک] کتاب جذاب را به وضوح برای مخاطبان غربی شرح می دهد.”
همچنین روزنامه فایننشال تایمز نیز کتاب حاضر را چنین توصیف می کند: “یک روایتِ وسوسه انگیز.”
از دیگر سو روزنامه ی آبزرور نیز نوشته است که با وجود کتاب های این چنین: “متخصصان و محققان از استدلال ها و مباحثات موجود در میان جناح های مختلف افغانستان و جزئیات شخصی مربوط به شخصیت های اصلی آن دوره بهره خواهند برد… کتاب حاضر تلاشی شجاعانه برای خلق منبعی قابل دسترسی و خواندنی است.”
همچنین به عقیده ی پیتر برگن سرپرست بخش مطالعات اندیشكده بنیاد آمریكای نوین و تحلیل‌گر ارشد امنیت ملی سی‌ان‌ان، “عبدالله انس در مهمترین لحظات تحول و تکامل جنبش اسلام گرایی، از زمان درگیری اولیه در جنگ افغانستان در اواسط دهه ۱۹۸۰ یک جایگاه و موقعیتِ مهم و مرکزی داشت، جایی که او برای برعهده داشتنِ نقش اخیر خود به عنوان مذاکره کننده با طالبان و همچنین جایگاه اش به عنوان یک روشنفکر معتبر و قابل احترامِ اسلامگرا در سراسر جهان عرب با اسامه بن لادن ملاقات کرد و همراه شد.”
از سور دیگر بارنت روبین، عضو ارشد مرکز همکاری های بین المللی دانشگاه نیویورک نیز در رابطه با این کتاب براین باور است که: “عبدالله انس در این کتاب از میانِ کوه های افغانستان، شکنجه گاه ها و محل کشتارهای دسته جمعی الجزایر، خیابان های لندنستان، عالی ترین مکان های دیپلماتیک جهان، سفری را دنبال می کند که با وجود همه چیز، در امیدی غیر منتظره به پایان می رسد.”
همینطور لارنس رایت، نویسنده کتاب «برج بلند: القاعده و مسیر منتهی به ۱۱ سپتامبر» نیز معتقد است، “هیچ کس بهتر از عبدالله انس داستان عرب افغان ها را نمی داند. روایت شخصی و مشاهدات وی از تحولات اخیر در جهان عرب، قطعا یک پرده برداری و افشاگری خواهد بود.”
مایک مارتین، نویسنده کتاب «چرا می جنگیم» نیز در رابطه با کتاب حاضر براین باور است که، “عبدالله انس صدای مهمی در بحث پیرامون جهاد و معنای آن برای جوامع ماست. کتاب حاضر، با صداقت، سادگی و شفافیت گفته شده و شایسته خوانشی همگانی است.”
همچنین شیخ یوسف القرضاوی پدر معنوی اخوان المسلمین نیز معتقد است: “عبدالله انس یک مجاهد الجزایری است که می تواند داستان واقعی جهاد افغانستان و زندگی خود را به عنوان یکی از اعراب دخیل در این ماجرا بازگو کند. او قادر است با دانشی دقیق، واقعی و پویا درباره عبدالله عزام، اسامه بن لادن، احمد شاه مسعود، حکمتیار و سیاف صحبت کند. تردیدی ندارم که این کتاب در مسیرِ درکِ این تاریخ، بهره گیری از تجربه وی، و جلوگیری از اشتباهاتی که بسیاری از نسل وی مرتکب شده اند؛ برای نسل های آتی مفید خواهد بود. “
از سوی دیگر، الکس استریک ون لینشوتن، نویسنده ی مشترک کتاب «شعر طالبان» چنین نوشته است که، “کتابِ در کوه ها، روایتی از قلب تپنده جهاد افغانستان را ارائه می دهد. این کتاب سزاوار خوانشی ضروری است، یک شرح و روایتی از شاهد عینی دست اول با پیامی برای نسل های بعد.”
همچنین وب سایت خبری نیوعرب نیز چنین بیان می کند که: “این خاطره مهم … منبعی ارزشمند است که سزاوار مخاطبان گسترده ای است.”
و در نهایت وب سایت دفاعی نظامی جنگ در صخره ها نیز کتاب حاضر را چنین توصیف می کند: “گنجینه ای برای محققان و مورخان؛ [کتاب در کوه ها] همچنین منبع تازه ای برای تفکر و تامل همه مسلمان یا غیرمسلمان فراهم کرده و تلاش می کنند دریابند که چگونه می توان توافقات صلحی پایدار را در کشورهای دارای اکثریت مسلمان ایجاد کرد.”
همچنین در وب سایتِ دیدگاه اروپا به رادیکالیزاسیون(European eye on radicalization)، فرانچسکو برگولیو اریکو در مطلبی تحلیلی مرتبط با کتاب حاضر چین گفته است که، این کتاب برای درک چگونگی اثرگذاریِ تکفیریسم در افغانستان از طریقِ گروه القاعده و همچنین در الجزایر از طریق گروه جماعت مسلح اسلامی، و چگونگی استفاده از این ایدئولوژی و مفاهیم مربوط به آن – احتمالا همان مفاهیمی که امروزه دولت اسلامی و وابستگان آن از آن استفاده می کنند- برای تحت تاثیر قرار دادن داوطلبان جوان به منظور مبارزه با غیر مسلمانان و مسلمانان مفید است.
کتاب عبدالله انس با فرجام خواهی برای پایان دادن به جهاد تهاجمی خاتمه می یابد، جهادی که به گفته وی دیگر در مقایسه با جهاد دفاعی که مادامی که ظلم و اشغال وجود داشته باشد، معتبر خواهد بود؛ دیگر اعتباری ندارد. نهایتا، این کتاب نشان می دهد که ایجاد توافق های صلحی پایدار در کشورهای دارای اکثریت مسلمان، که در آن اختلافات گسترده همواره وجود دارد، علی رغم اعتقاد گسترده به امت (جامعه جهانی مسلمانان)، به چه میزان کار سخت و دشواری است.
به هرروی، این کتاب می تواند سرنخ های جالبی در مورد چگونگی تفکرات و برنامه هایی برای توسعه و پیشرفت افغانستان، همچون تلاش هایی برای توافق بر سر صلح و آتش بس با طالبان را، ارائه دهد.