نزدیک شدن به فصل جنگ و پیش دستی طالبان تحت نام «عملیات تصفیه»
۱۴ اسفند (حوت)۱۴۰۰-۲۰۲۲/۳/۵
جدا از تلاش های طالبان برای به رسمیت شناختن بین المللی به عنوان دولت رسمی و مشروع در افغانستان، این گروه با مسائل امنیتی دیگری نیز در داخل کشور مواجه است. طالبان اخیراً به طور جدی و به گفتۀ خودشان با هدف ردیابی و دستگیری سلاح و مظنونین، اقدام به جستجوی امنیتی خانه به خانه در کابل و دیگر شهرها کرده اند و این عملیات تا به حال موفقیت آمیز عنوان کرده اند. در کنار ولایت کابل، تفتیش خانه به خانه در ولایت های کاپیسا و پروان نیز انجام شده است. به گزارش ایندیپندنت فارسی، در پی تشدید حملات جبهه مقاومت ملی به رهبری احمد مسعود در پنجشیر و کاپیسا، طالبان درصدد جست و جوی خانه ها و جمع آوری اسلحه از منازل مردم هستند.سخنگوی طالبان نیز اعلام کرده است که این گروه در حال انجام عملیات گسترده امنیتی در کابل و دیگر شهرهای افغانستان و در جستجوی سلاح ها و جنایتکارانی که اخیرا متهم به حجم گستردۀ دزدی و آدم ربایی ها هستند، خانه به خانه سر می زنند.
طالبان این عملیات را یک «عملیات پاکسازی/تصفیه» نامیده و ذبیح الله مجاهد در یک کنفرانس خبری اعلام کرد که: «ما در تلاشیم تا علیه آن ربایندگان، دزدان و غارتگرانی که سلاح در دست داشته و جان مردم را تهدید می کنند، گام برداریم». او گفت که مقامات در جریان این عملیات دو قربانی آدم ربایی را یافته و همچنین دو دختر نوجوان که در زیرزمین به زنجیر بسته بودند را آزاد کردند. مجاهد گفت که سلاح های سبک و سنگین، مواد منفجره، تجهیزات رادیویی، پهپادها و نیز خودروهای متعلق به ارتش یا دولت کشف و ضبط شده است. او همچنین اشاره کرد که شش نفر مظنون به عضویت در گروه داعش به همراه ۹ آدم ربا و ۵۳ “سارق حرفه ای” دستگیر شدند. به گفتۀ او، “ما قصد داریم به ساکنان کابل اطمینان دهیم که این عملیات ها علیه مردم عادی نبوده و ساکنان شهر باید مطمئن باشند که جستجو با دقت در حال انجام است.” طالبان همچنین گشت های خیابانی را در پایتخت افزایش داده و در تقاطع های کلیدی ایست بازرسی های موقت ایجاد کرده اند، جایی که خودروها را به طور تصادفی/رندوم بازرسی کرده یا هویت افراد داخل خودروها را بررسی می کنند. وی همچنین اشاره کرد که در صورت نبود مردی در خانه های تحت بازرسی، ده ها پلیس زن که به تازگی آموزش دیده اند نیز، در این کاوش مشارکت می کنند. با این وجود؛ رسانه های اجتماعی تصاویر و کلیپ های ویدئویی از درها و کمدهایی را نشان می دهند که به داخل فرو رفته، شکسته شده، و یا بالشتک ها و تشک ها بریده شده و باز شده بودند، و وسایلی که در طبقات پخش شده بودند(Aljazeera,2022).
گرچه رهبران طالبان با استناد به عفو عمومی که بلافاصله پس از تصرف کابل برای همه افغان ها اعلام کردند، این نگرانی ها را رد کرده اند؛ اما به گزارش سازمان ملل بیش از ۱۰۰ نفر از افراد مرتبط با دولت سابق، از جمله پرسنل نظامی، توسط طالبان کشته شده اند، اتهاماتی که این گروه همچنان آن را رد می کند. به هرروی این بازرسی و تفتیش های خانه به خانه باعث وحشت و خشم ساکنان این مکان ها شده است. تا حدی که برخی از ساکنان مدعی شده اند طالبان به نام مبارزه با جرم و جنایت، مقامات امنیتی دولت سابق افغانستان را هدف قرار می دهند. برخی دیگر نیز از “بدرفتاری” نیروهای امنیتی شکایت کرده اند و این عملیات را نقض حریم خصوصی خود می دانند. مجاهد اما این اتهامات را به عنوان پروپاگاندای مخالفان نظام جدید حاکم در افغانستان رد کرد و به خبرنگاران در کابل گفت که نیروهای امنیتی “نهایت دقت را به کار می گیرند” و تنها ماموریت آنها تامین امنیت عمومی است. مجاهد در پاسخ به این سوال که آیا بازرسی و تفتیش های خانه به خانه در پایتخت به امری روتین و عادی بدل خواهد شد یا خیر گفت با توجه به تغییراتی که مشاهده کردیم، معتقدیم پس از اتمام این عملیات، دیگر نیازی به این دست اقدامات در آینده نخواهد بود». او استدلال کرد که بسیاری از مردم اسلحه داشته یا در خانه نگهداری می کردند و پس از اتمام عملیات، به دلیل “قوانین و هوشیاری” نهادهای امنیتی دولتی، مردم دیگر به سهولت به سلاح دسترسی نخواهند داشت. مجاهد گفت انشاءالله این آخرین عملیات خواهد بود و منجر به امنیت خواهد شد. به هرروی در حالی که اطمینان از صحت ادعاهای طالبان دشوار بوده و هست اما لازم به ذکر است کابل یکی از مسلح ترین شهرهای جهان به شمار می رود. مناطق مسکونی شیک و مدرن به دلیل اسکان جنگ سالاران بدنام افغان، فروشندگان مواد مخدر، و خانه های مجلل ساخته شده توسط مقامات سابق متهم به فساد گسترده در دوران ریاست جمهوری شناخته شده و مطرح است (Gul,2022).
تاکیتک پلیس- دولت شیوه ای برای تثبیت قدرت
همانطور که آمد از روز جمعه گذشته طالبان در اقدامی جدی و عملی از زمان به دست گرفتن قدرت در ماه اوت، جست و جوی خانه به خانه را در کابل و برخی از ولایات دیگر افغانستان را آغاز کرده اند. اقدامی که بزرگترین عملیات در نوع خود از زمان به دست گرفتن قدرت در ماه اوت توسط این گروه است. درواقع طالبان در اقدامی جدید و جدی در حال انجام بازرسی های گسترده خانه ها در اطراف پایتخت افغانستان هستند، سیاستی که به گفته سخنگوی این گروه، کشف فعالیت های مجرمانه است اما برخی دیپلمات‌های غربی می‌گویند که شهروندان عادی را هدف قرار داده است. این جست و جوها زنگ خطری را در میان بسیاری از افغان ها به صدا در آورده است که برخی از آنها از بدرفتاری و خسارات مالی توسط نیروهای طالبان خبر دادند. آنها شواهدی را ارائه کرده که نشان می دهد طالبان جدید، مانند طالبان گذشته، همچنان به تاکتیک های پلیس-دولت برای اثبات اقتدار خود و از بین بردن مخالفت ها تکیه می کنند. پیش از این نیز با روی کار آمدن طالبان از اوت ۲۰۲۱ گزارش هایی منتشر شده بود مبنی بر اینکه گروه طالبان پس از اینکه حکومت افغانستان را از دست دولت افغانستان تحت حمایت ایالات متحده گرفت، در حال جستجوی خانه به خانه برای یافتن مخالفان خود -مقامات ایالات متحده و ناتو بوده است. این در حالی است که طالبان پس از به دست گرفتن کنترل کشور، “عفو عمومی” را برای هر کسی که علیه آنها جنگیده بود اعلام کرد. با این حال، گزارش هایی وجود دارد که نشان می دهد این عفو و سایر رهنمودها و سیاست های اعلام شده از سوی رهبری طالبان در سراسر کشور دنبال نشده است و برخی از اعضای طالبان به صورت خودسرانه و تحت اختیار خود اقدام به انتقام گیری می کنند. بدین ترتیب، اقدام به ماموریت هایی از بازرسی و تفتیش گزارش شده، تایید و صحتی بر اشاعۀ رعب و وحشت گسترده ایست که طالبان از وعده های اخیر خود مبنی بر عفو عمومی و امنیت نادیده گرفته اند(Gibbons-Neff and Christina and Rahim,2022).
علاوه بر این مورد، در ماه های اخیر این گروه محدودیت هایی را برای رسانه های محلی وضع کرده و اعتراضات مسالمت آمیز را سرکوب کرده اند. درواقع طالبان از زمان به دست گرفتن قدرت با استفاده از نیروهای امنیتی در حال تثبیت پایه های حکومت خود در افغانستان هستند. این گروه به سال ها به تکیه بر نیروی نظامی جنگیده و آموزش دیده اند اکنون نیز برای دست یابی به اهداف خود از همان نیروهای نظامی استفاده می کنند. به عبارت بهتر، نیروی نظامی و قوه قهریه، قوی ترین ابزاری است که طالبان اکنون نیز هرچند با تغییراتی در نقش آنها(از یک گروه شورشی تا تبدیل شدن به یک دولت) از آن برای نیل به اهداف خود استفاده می کنند. این گروه به دلیل عدم شناخت از سایر روش های حکومت داری و به دلیل ماهیت آنها برای هر هدفی استفاده از سلاح و نیروهای نظامی بازداشت را بهترین گزینه می دانند عملکردی که در دراز مدت آثار منفی بر جای خواهد گذاشت.
عملیات تصفیه: اقدامی ناشی از نزدیک شدن به فصل جنگ یا سیاستی در راستای پاکسازی قومی
در این میان برخی معتقدند که هدف اصلی طالبان از این اقدام پیش دستی طالبان برای جنگ پیش رو در فصل بهارکه در افغانستان با عنوان «فصل نبرد» شناخته می شود، است. چراکه این عملیات بیشتر در مناطقی که در برابر حکومت طالبان مقاومت کرده صورت گرفته و قبل از بهار که مدت هاست در افغانستان به عنوان «فصل نبرد» شناخته می شود، شروع شده است. از طرف دیگر، برخی این عملکرد را به دلیل ترس طالبان از حملات تلافی جویانه گسترده در هفته های آینده می دانند. چرا که این اقدام در حالی صورت می گرد که امرالله صالح معاون نخست محمد اشرف غنی، رئیس جمهور پیشین افغانستان که با فرار او از کابل افغانستان به دست طالبان سقوط کرد و از حامیان جنبش مقاومت ضد طالبان در پنجشیر و اندراب در پیامی صوتی در واتس اپ اعلام کرد که جنبش مقاومت مواد منفجره، مهمات پیشرفته، تفنگ های لیزری دریافت کرده است. با این وجود طالبان در اعلامیه خود در این باره گفته است که این عملیات تصفیه ای با هدف جلوگیری از دزدی ها، آدم ربایی ها و سایر جرایم و توقیف مجرمان آغاز شده است. در این اعلامیه همچنین آمده است که برای اینکه این روند طولانی نشود، همه افرادی که سلاح، اتومبیل های دولتی و اقلام غیرقانونی دارند و یا هم در مورد سارقان یا آدم ربایان معلومات دارند قبل از رسیدن گروه های جست و جو گر به صورت داوطلبانه سلاح ها و وسایل دولتی را به طالبان تحویل دهند. با این حال، این عملیات در حالی آغاز شد که ده ها پست بازرسی در سراسر کابل به وجود آمد که در ابتدا بر محله های شمالی شهر متمرکز بودند. مناطقی که در طول ۲۰ سال گذشته اغلب در آن تاجیک های وابسته به ائتلاف شمال که در دهه ۱۹۹۰ با طالبان می جنگیدند، سکونت دارند. این در حالی است که در کشوری که حریم خصوصی مقدس است، بسیاری نفوذ به خانه را جرمی نابخشودنی می دانند. بنابراین، بسیاری این عملکرد طالبان را ناشی از ترس این گروه از آغاز عملیات بهاری می دانند. جبهه مقاومت که اکنون یکی از اپوزیسیون ها جدی طالبان است از گروه هایی است که هرچند طالبان آنها را خیلی در ظاهر مهم نمی شمارند اما به نظر می رسد تدابیر جدی برای دفع حملات آنها و مقابله با آنها در دست گرفته اند.
از طرف دیگر، بسیاری این اقدامات را در راستای سیاست های قومی طالبان می دانند. این گروه معتقدند که عملیات کنونی طالبان برای پاکسازی قومی صورت گرفته است و عمدتاً درمناطق متعلق به قومی خاص به شکلی تهاجمی تر صورت گرفته است. اتهامی که از زمان روی کارآمدن طالبان به قدرت بارها به این گروه زده شده است. به طوری که علاوه بر این این عملیات، این گروه دست به تغییراتی در سطح رهبری خود نیز زده و رهبران سایر قومی را از مقامشان برکنار کرده اند. رهبرانی که نقشی مهم در قدرت گیری طالبان در مناطق غیرپشتون داشتند. امری که ذبیح الله مجاهد آن را رد کرده است. او گفت«عملیات ما علیه یک گروه قومی خاص نیست. عملیات ما دلیلی برای حمایت مردم از ما است نه دلیلی برای ایستادگی در برابر ما». مقامات طالبان همچنین شکایات در مورد تجاوز به حریم خصوصی را کم اهمیت جلوه داده و به همکاری آنها با بزرگان محله، نشانه احترام و استفاده از افسران زن برای تفتیش زنان اشاره کردند. اما این رویکرد در سرتاسر کابل به طور نابرابر عمل کرده است. به طوری که برخی از ساکنان کابل در مصاحبه ای با نیویورک تایمز خاطرنشان کردند که وقتی طالبان وارد شدند با آنها هیچ زنی حضور نداشت.
«عملیات تصفیه» از نگاه منتقدان داخلی و بین المللی
بهر روی، این اقدام طالبان با موجی شدیدی از واکنش ها رو به رو شده است. روزنامه هشت صبح کابل در یادداشتی در این رابطه نوشته است« این عملیات در کابل و بخش هایی از پروان و کاپیسا با واکنش تند فعالان مدنی همراه بوده است. چنانکه آنها این اقدام را نقض حریم خصوصی شهروندان و تصفیه قومی می دانند. چراکه در طی این عملیات حتی صندوق های لباس های زنانه را نیز مورد بررسی قرار گرفته است. از طرف دیگر برخی دیگر از شهروندان این اقدام را بدون حکم دادگاه با صلاحیت، خلاف تمام اصول و معیارهای حقوقی و اسلامی می دانند».
درواقع، این رویکرد طالبان خشم شهروندان را برانگیخته و بسیاری را نگران کرده است؛ به ویژه آن دست افرادی که به دلیل ارتباط با رژیم سابقِ مورد حمایت غرب یا نیروهای خارجی به رهبری ایالات متحده، امکان دارد هدف انتقام جویی های طالبان قرار بگیرند. برخی از ساکنان خشمگین ویدئوهایی را در رسانه های اجتماعی منتشر کردند که نشان از خانه هایی داشت که به گفته آنها در جریان جستجوهای طالبان تخریب شده است؛ اما در مقابل چندین نفر نیز به خبرگزاری فرانسه اعلام کردند که برخورد این نیروهی طالبان مؤدبانه، سریع و گذرا بوده است.
علاوه بر واکنش های داخلی، جامعه بین المللی نیز به این اقدام واکنش هایی را نیز داشته اند. به طوری که سفیر آلمان در افغانستان گفت: نگران گزارش های مربوط به تفتیش خانه ها در کابل و اطراف آن هستیم. به نظر می رسد این اقدام بیشتر بر شهروندان عادی از جمله کارکنان سازمان های غیردولتی بین المللی تأثیر بگذارد. او همچنین گفت: این اقدام راه مناسبی برای به دست آوردن قلب و ذهن مردم افغانستان نیست.
سفیر و رئیس هیئت اتحادیه اروپا در افغانستان نیز در توئیتی در این رابطه نوشته است: اتحادیه اروپا علاوه بر موضوع روسیه و اوکراین، دولت جدید افغانستان را نیز زیرنظر دارد. او خواستار توقف جست و جوی خانه به خانه شد. عفو بین الملل نیز در واکنش به این موضع خواهان توقف بی درنگ این روند در افغانستان به ویژه در شهر کابل شده است. این سازمان معقتد است که طالبان با این اقدام حریم خصوصی افراد را زیر پا گذاشته است. در این میان برخی از ساکنان کابل از این روند حمایت کرده اند و آن را در راستای تامین امنیت مهم دانسته اند. بنابراین، همانطور که گفته شد طالبان با توجه به نزدیک شدن به فصل بهار که در افغانستان به فصل جنگ نیز شهرت دارد در حال آماده سازی خود برای مقابله با هرنوع تهدید چه از جانب گروه اسلامی داعش و چه از جانب جبهه مقاومت است. این گروه در تلاش هستند تا برای محکم کردن جای پای خود و نشان دادن توانایی برای اداره کشور به هر شکل ممکن افغانستان را اداره و مدیریت کنند. درواقع طالبان از زمان روی کارآمدن خود با استفاده از نیروی نظامی در صدد محکم کردن پایه های حکومت خود در افغانستان هستند. از همین رو این گروه از زمان به دست گرفتن قدرت در کابل به هر نحو ممکن و با استفاده از قوه قهریه درصدد هستند تا نشان دهند که به بیست سال فساد در کشور پایان داده و به تنهایی قادر به اراده کشور هستند. از طرف دیگر، اگرچه طالبان مدت ها در روستاها حکومت می کردند، اما ورود آنها به شهرها آن ها را مجبور کرده تا نقش محدود خود را تغییر دهند و به مثابه یک دولت عمل کنند. برای رسیدن به این هدف طالبان به مانند گذشته بر نیروی نظامی تکیه کرده است. چنانکه بارزترین جنبه حکومت طالبان حضور بی سابقه نیروهای پلیس در سطح خیابان بوده است. با این وجود این گروه در تلاش است تا به جهان نشان دهد که به تنهایی می تواند به افغانستان نظم دهد و به دهه ها جنگ و فساد و نفوذ غرب در این کشور خاتمه دهد. در نتیجه این اقدام طالبان از یک طرف به منظور خلع سلاح افرادی است که ممکن است در صورت جنگ در فصل بهار به گروه های مخالف طالبان بپیوندند و از طرف دیگر، جمع آوری سلاح ها و مهماتی است که ممکن است در روند حکومت داری طالبان خلل ایجاد کند.
منابع
aljazeera, (2022), “Taliban conducting house-to-house sweep across Afghan capital”, https://www.aljazeera.com/news/2022/2/27/taliban-conducting-house-to-house-sweep-across-afghan-capital.
Gul, Ayaz , (2022), “Taliban Defend Door-to-door Searches in Kabul, Bar Future Evacuations of Afghans”, https://www.voanews.com/a/6462043.html.
Gibbons-Neff,Thomas, Christinna Goldbaum , Rahim, Najim(2022), “Taliban Search Operation Echoes Resented U.S. Tactics”, https://www.nytimes.com/2022/03/02/world/asia/afghanistan-taliban-resistance.html