تهدیدهای بی سابقه بر روزنامه نگاران و فعالان جامعه مدنی، افغانستان را تهدید خواهند کرد

۳۱ فروردین (حمل) ۱۴۰۰ – ۲۰ / ۴/ ۲۰۲۱

حمیده اندیشه

تهدیدهای بی سابقه بر روزنامه نگاران و فعالان جامعه مدنی، افغانستان را تهدید خواهند کرد

بررسی حقوق بشر در افغانستان

طی دو دهه گذشته هیچ دستاوردی در افغانستان بیشتر از آزادی بیان و رشد سازمان های جامعه مدنی چشمگیر و حیاتی نبوده است. اما متاسفانه شخصیت های رسانه ای، و مروجان و مدافع آزادی های مدنی اکنون قربانیانِ موجی از قتل ها و ترورهای هدفمندی هستند که طی چند ماه گذشته نیز شاهد آن بوده ایم.

خشونت علیه روزنامه نگاران، اعضای جامعه مدنی و فعالان حقوق بشر در افغانستان موضوع نو و جدیدی نیست؛ اما رشته ترورهایِ هدفمندِ اخیر بررویِ افرادی که در حوزه های خبری و رسانه ای مشغول فعالیت هستند، بی سابقه بوده است.

بر اساس گزارش های منتشر شده توسط سازمان های حمایت کننده از از روزنامه نگاران و رسانه ها، ۱۱ خبرنگار و کارمند رسانه ای در سال ۲۰۲۰ در افغانستان کشته شدند. بنابراین حوادثی از این دست افغانستان را به یکی از خطرناکترین مکان ها برای روزنامه نگاران و مدافعان حقوق بشر در جهان تبدیل کرده است.

در گذشته غالبا برخی از گروه های مسلح مسئولیت چنین قتل هایی را بر عهده می گرفتند. اما قتل های هدفمند اخیر به صورت ناشناس انجام شده است. هم دولت افغانستان و هم ناتو صراحتا طالبان را مسئول این حوادث دانسته اند، در حالی که طالبان تاکنون چنین ادعاهایی را رد کرده اند.

این وضعیت سوالاتی را مطرح می سازد، اینکه: چه کسانی از کشتن روزنامه نگاران، فعالان حقوق بشر و اعضای جامعه مدنی سود می برند؟چه اهدافی می تواند داشته باشد و برای چه این اقدامات را انجام می دهند؟

زمان بندی و ماهیت این قتل ها باعث شده است تا اکثر افغان ها و ذی نفعانِ بین المللی براین باور باشند که طالبان به طور مستقیم یا غیرمستقیم، پشت این موج از خشونت های وارد شده بر اصحاب رسانه قرار داشته، و آن هم حداقل به دو دلیل:

۱- برای تقویت موضعِ خود در مذاکرات صلح؛
۲- برای از بین بردن و حذفِ طلایه دارانِ آزادی بیان، یعنی یک قشر مهم و حیاتی از جامعه افغانستان است که در برابر بازگشت طالبان مقاومت می کنند، طالبانی که تخمِ ترس و وحشت را کاشته و وحشت عمومی می پراکنند.

تاکنون قربانیان شامل شخصیت های مشهور رسانه ای و فعالان حقوق بشری بوده اند. ترورهایی که به طور گسترده توسط رسانه های محلی و بین المللی پوشش داده شده اند، باعث خشم، نگرانی، تشویش و ناامیدی همکاران آنها و همچنین عموم مردم شده است. این حوادث از سوی دیگر باعث آسیب پذیر ساختن دولت افغانستان، افزایش فشار عمومی بر دولت، و بی اعتمادی عمومی به نهادهای دولتی و صلاحیت آنها شده است.

به طور کلی، رسانه ها و جامعه مدنی افغانستان در طی دو دهه گذشته توانسته اند افکار عمومی را به نفع دموکراسی، شفافیت نهادی و پاسخگویی تحت تأثیر قرار داده و افکار آنها را در این مسیر شکل دهند. بنابراین با سرکوب رسانه های آزاد و جامعه مدنی، روندی از تنوع نظرات و عقایدِ، ایده های جدید، گفتگو، مذاکره و بحث همگی از بین می رود.

بحث و گفتگوهای خصوصی با چندین روزنامه نگار و فعال مدنی نشان داده است که حملات اخیر و ارعاب آنلاین باعث خودسانسوری در رسانه ها شده است. همچنین به دنبال موج خشونت های اخیر، شماری از روزنامه نگاران و فعالان جامعه مدنی مجبور به فرار از افغانستان و پناه بردن به کشورهای دیگر شده اند.

برخی از کانال های رسانه ای، به ویژه ایستگاه های رادیویی محلی، به طور کلی پوشش خود را کاهش داده یا متوقف ساخته اند. متأسفانه عده ای نیز، حال خواسته یا ناخواسته لحن خود را تغییر داده و از طالبان عذرخواهی کرده اند.

بنابراین روزنامه نگار بودن، مدافع حقوق بشر بودن یا فعال جامعه مدنی بودن در افغانستان به یک حرفه ی پرخطر تبدیل شده است. خوشبختانه تاکنون اکثر متخصصان بر سر اصول و باورهای خود محکم ایستاده اند، اما روشن نیست که قتل های هدفمندِ بی امان تا کی ادامه خواهد داشت.

به منظور بهبود و اصلاحِ شرایط، دولت افغانستان باید اقدامات اطلاعاتی، امنیتی و پلیسی خود را بیش از پیش تقویت کرده تا امنیت روزنامه نگاران و فعالان جامعه مدنی که طی دو دهه گذشته در آگاه ساختن جامعه افغانستان به موفقیت های زیادی دست یافته اند را، تأمین کند.

دولت باید شواهد و مدارکِ قوی و محکمی برای ادعاهای خود مبنی بر اینکه طالبان در پشت این حوادث هستند، ارائه داده و همچنین بایستی تلاش های دیپلماتیک و روابط عمومی خود به منظور ایجاد فشاری موثر و معنادار بر طالبان و حامیان آنها برای پایان دادن به این قتل ها را افزایش دهد.

همچنین دولت بایستی از طریق اشتراک گذاریِ به موقع اطلاعات و پشتیبانی فنی، روزنامه نگاران و فعالان جامعه مدنی را قادر سازد تا اقدامات احتیاطی لازم در زمینه امنیت خود و همکارانشان را انجام دهند. از همه مهمتر، لازم است رسانه ها و نهادهای جامعه مدنی برای هماهنگی بهتر و تلاش های مشترک به منظورِ تقویت امنیت تلاش کنند تا نه تنها از این مرحله چالش برانگیز عبور کنند، بلکه با خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان و مذاکره در مورد توافق های صلح، بتوانند وارد مرحله جدیدی از مسئولیت بیشتر شوند.

اگر طالبان رسانه های آزاد، جامعه مدنی فعال، و مردمی مطلع و آگاه تر را از موانع اصلی در کنترل و تسلط خود بر افغانستان بدانند و و فکر کنند که می توانند این موانعِ فرضی را از سر راه خود بردارند، کاملا در اشتباهند. دو دهه گذشته رسانه های آزاد افغانستان و سازمان های جامعه مدنی اجازه رشد و پرورش داشته اند و این واقعیت امروز جامعه افغانستان است که طالبان باید بپذیرند.

از سوی دیگر، اگر هم طالبان همانطور که مدعی می شوند، در پشت موج ترورهای کنونی نیستند، آنها این را مدیون مردم افغانستان و جامعه جهانی هستند که با کمک به جلوگیری از قتل عام و کشتارها، شواهد قانع کننده ای ارائه دهند.

در نهایت، گرچه سازمان ملل، اتحادیه اروپا و نهادهای حقوق بشری دائما این حملات شنیع را محکوم و تأثیر مخرب آنها را بر روند صلح برجسته کرده اند؛ با این حال این سازمان ها، همراه با دولت جدید ایالات متحده، بایستی اقدامات و تلاش های بیشتری برای به کاربستنِ توانمندی ها خود در ثبت دقیق این حملات صورت دهند، بنابراین عاملان این کشتارها، اعم از افراد و سازمان ها دیگر قادر به فرار از سیستم عدالت ملی و بین المللی نخواهند بود.

منبع: https://www.justsecurity.org